ამ ბოლო დროს, ტელეკომპანია "მედია კავშირი ობიექტივის" სარეკლამო რგოლი, უაღრესი კრიტიკული ფორმით წარმოაჩენს საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში შექმნილ მდგომარეობას.
რა ხდება სინამდვილეში?
"ივერიონს" ესაუბრებასაქართველოს ეროვნული მუზეუმის მთავარ კურატორი, საქართველოს პარლამენტის ყოფილი წევრი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, ელდარ ნადირაძე.
ბატონო ელდარ, იქნებ აგვიხსნათ, რამდენად შეეფერება სიმართლეს "მედია კავშირი ობიექტივის" სარეკლამო რგოლი და ზოგადად, რას გვეტყოდით მუზეუმში არსებულ მდგომარეობაზე?
ვწუხვარ, რომ ამ კამპანიის ტონისმიმცემად იქცა აღნიშნული ტელევიზია, პირადად ჩემთვის, უაღრესად პატივსაცემი და დასაფასებელი თანამშრომლებით, რომელთა ნაწილთან საუკეთესო მეგობრული ურთიერთობა მაკავშირებს.
თავად ირმა ინაშვილი ჩემთვის მებრძოლი პატრიოტი ქალბატონის განსახიერებაა, რომელმაც დიდი როლი შეასრულა "ნაციონალების", მეტი რომ არ ვთქვათ, ჩამოქვეითებაში. ამიტომ, გასაკვირია, როცა სამართლიანობაზე პრეტენზიის მქონე ასეთი პიროვნების ძალისხმევით გაისმის და იწერება სიტყვები, რომელიც ყოვლად შეურაცხმყოფელია თითოეული მუზეუმელისთვის. არ ვიცი, რა უდევს საფუძვლად ჩვენს მიმართ ასეთ დამოკიდებულებას, რა არის ეს, ერთი ადამიანის, ამ შემთხვევაში ეროვნული მუზეუმის გენერალური დირექტორის, მიმართ ანგარიშსწორების სურვილის რეალიზაცია თუ მთელი მუზეუმის "ჭეშმარიტად" დანაშაულებრივი საქმიანობის მხილება?!.
ანტირეკლამა რომელიც ეროვნული მუზეუმის დისკრედიტაციისთვის გადის ყოველდღე "ობიექტივის" ეთერით, ყოველგვარი ზომიერების ფარგლებს სცილდება. გარდა იმისა, რომ მუზეუმის თითოეული თანამშრომლისთვის შეურაცხყოფის ტოლფასია, ამით ჩრდილი ადგება ქართული კულტურის უდიდესი მნიშვნელობის მქონე კერას, რომელსაც არავითარ შემთხვევაში არ დაუმსახურებია ასეთი სასტიკი შეფასება..
მომიტევოს მკითხველმა, თუ ოდნავ გავცდები სტატიის ფორმატს, მაგრამ არ შემიძლია ორიოდე სიტყვა არ ვთქვა მუზეუმის როლზე საქართველოს ისტორიისა და კულტურის წინაშე, მის დანიშნულებაზე ზოგადად XX საუკუნის ქართული საზოგადოების კულტურის ფორმირებაში.
ჩვენს ქვეყანაში რუსული მმართველობის დამყარების შემდეგ, კავკასიის ამ უპირველესმა ინსტიტუციამ აიღო თავის თავზე არა მხოლოდ, იმიერ და ამიერკავკასიის, არამედ მახლობელი აღმოსავლეთის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის, აღრიცხვისა და შესწავლის ურთულესი ამოცანა. მოგივანებით, აქ ჩაეყარა საფუძველი ახალი ქართული მეცნიერების აღორძინებას, აქ მომზადდა ნიადაგი ქართული უნივერსიტეტის დასაარსებლად, აქედან აიღეს სათავე საქართველოს სამედიცინო, ბიოლოგიის, ზოოლოგიის, ხელნაწერთა, ენათმეცნიერების, ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტებმა, აქედან დაიწყეს მოღვაწეობა ქართული მეცნიერული აზრის ისეთმა გამოჩენილმა კორიფეებმა, როგორებიც იყვნენ: ივანე ჯავახიშვილი, პავლე ინგორიყვა, ექვთიმე თაყაიშვილი, ივანე ბერიტაშვილი, შალვა ამირანაშვილი, გიორგი ჩუბინაშვილი, ბორის კუფტინი, გიორგი ნიორაძე, ალექსანდრე თვალჭრელიძე, ნიკო ბერძენიშვილი, სიმონ ჯანაშია, ანდრია აფაქიძე, გიორგი მელიქიშვილი, გიორგი ჩიტაია, ვერა ბარდაველიძე და მრავალი სხვა.
აქ დაიბეჭდა ერთ-ერთი ყველაზე პირველი და მაღალმეცნიერული რენომეს მქონე, სოლიდური ჟურნალი "მუზეუმის მოამბე". მუზეუმმა განხორციელდა პირველი არქეოლოგიური ექსპედიციები, რომლის შედეგად მოპოვებულმა უბრწყინვალესმა კულტურამ, საქართველოს დამსახურებულად მოუპოვა ადგილი მსოფლიოს ხალხთა ცივილიზაციაში.
მრავალი თაობის წარმომადგენელთა რუდუნებითა და შრომით მუზეუმში ადგილი მიეჩინა მილიონობით ნივთს, რომელთა მნიშვნელობა, არათუ წლების, არამედ, ყოველი დღის გასვლასთან ერთად მატულობს და ამავე დროს, ქართველი ხალხის ამ საამაყო დაწესებულებას სამართლიანად აყენებს მსოფლიოს უდიდესი მუზეუმების გვერდით. მუზეუმი ყოველთვის იდგა თავისი ერის სამსახურში, ყველა ტრაგიკული თუ სიხარულით სავსე მოვლენა, რომელსაც იცნობს XX საუკუნის ჩვენი ისტორია პირდაპირ თუ არაპირდაპირ საქართველოს ამ დედა მუზეუმთანაა დაკავშირებული.
მინდა აღვნიშნო, ისიც, რომ ჩვენში, არცთუ ბევრია მუზეუმისდაგვარი ისეთი დაწესებულება, სადაც ასე იყოს გამართული ტრადიციული სულისკვეთების ხაზი, სადაც ასე სცემდნენ პატივს წინაპართა მიერ გაწეულ ღვაწლს და სადაც ასე იყოს შენარჩუნებული მშობლიური კულტურის მიმართ უანგარო დამოკიდებულების ხარისხი.
ეს შეხედულება აბსოლუტურად ვრცელდება დღევანდელი მუზეუმის თანამშრომელთა მიმართ, რომელთა შორის, აგერ მე, უკვე მეორმოცე წელს ვატარებ და მგონი მაქვს უფლება, ეს აზრი გამოვთქვა.
ამის მიღწევა რა თქმა, უნდა უშრომლად შეუძლებელია. წარმოიდგინეთ,ჩვენს თანამშრომლებს ძირითადად Mმუშაობა უწევთ შეწამლულ ექსპონატებთან, რაც უკიდურესად აზიანებს მათ ჯანმრთელობას.
ყველაფერს ვერ ვიტყვი მუზეუმელთა თავდადების შესახებ და არცაა საჭირო, მაგრამ შეუძლებელია ქალბატონ ირმას არ მოვახსენო, რომ მუზეუმის თანამშრომლებმა, რომელებსაც მისი ტელვიზია ყოველდღიურად საუკუნის დამნაშავეებად წარუდგენს მთელ საქართველოს, 90-იანი წლების პუტჩის სისხლიან დღეებში, ეს ეროვნული კულტურის კერა, საკუთარი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდების ფასად, დაწვას გადაარჩინეს, პირდაპირ ვიტყვი- მაშინდელი მათი თავგანწირვა, რომ არა, დღეს, სიმონ ჯანაშიას სახელობის მუზეუმის, როგორც შენობა, ისე მასში დაუნჯებული კულტურული მემკვიდრეობის უდიდესი ნაწილი განადგურებული იქნებოდა. ეს ხალხი მაშინაც და ახლაც თვლის, რომ ემსახურებოდა თავის საქმეს და ამიტომ არ მიუჩნევიათ საჭიროდ საზოგადოება დაეღალათ ამაზე თხრობით. ვერ გეტყვით, შესაძლოა ეს არც იყოს საუკეთესო გამოსავალი და სჯობს მეტი იცოდნენ ადამიანებმა მუზეუმელებზე, რათა იოლად არ დაიჯერონ ის, რასაც ყოველდღიურად უყვებიან.. მათი "ავკაცობის" შესახებ.
თუ არ ვცდები, პრობლემა მუზეუმის საკითხთან დაკავშირებით წამოიჭრა ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლების დროს და თქვენთან დიდხანს მუშაობდა კონტროლის პალატა.
ჩემი ღრმა რწმენით, მუზეუმის ეროვნული მენტალობა იყო ერთი უმთავრესი მიზეზი, როდესაც ნაციონალების მთავრობამ, საქართველოს მუზეუმს თავს დაასხა კონტროლის პალატა, რომელიც თითქმის ორი წლის განმავლობაში სწავლობდა აქაურ "კრიმინალურ" ისტორიას, მაგრამ ერთ პირსაც კი ვერ წაუყენა კონკრეტული ბრალდება, რადგან, აქ ქურდები ვერ აღმოაჩინა...
დარწმუნებით ვაცხადებ, რომ მუზეუმიდან უნებართვოდ არასდროს არ გატანილა არცერთი მნიშვნელოვანი ექსპონატი და თუ ასეთი ქმედების ძალადობრივი პრეცენდენტი ყოფილა, ეს საზოგადოებას, იგივე მუზეუმელების ძალისხმევით, მაშინვე შეუტყვია და ასეთი თვითნებობის წინააღმდეგ მიმართული ხმა მთელი საქართველოს მოსდებია..
სააკაშვილის კონტროლის პალატა, როგორც აღვნიშნე, ამ საქმეს დიდხანს იკვლევდა საკმაოდ ცნობილი პროფესიონალების მეშვეობით და კონკრეტულად ერთი ადამიანიც კი ვერ მისცა პასუხისგებაში. ამის შემდეგ სწორედ, რომ გაუგებრად გვეჩვენება ყველა ბრალდება, რომელიც მუზეუმზეა ნათქვამი. ასევე ითქმის იმ სტატიებზეც რომლებიც დაწერილია მუზეუმის მიმართ კრიტიკული ფორმით და ვიტყვი, რომ უმეტესობა არ იმსახურებს ყურადღებას, მათში არ ჩანს ნამდვილი გულისტკივილით გამოწვეული განცდები, ყველაფერი ესაა პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე სურვილების რეალიზება და კონკრეტული ადამიანების მიმართ წარმოებული კამპანია.
კერძოდ, რას გულისხმობთ?
დასამალი არაა, რომ მუზეუმზე განაწყენებულთა უმრავლესობის მიზეზს გენერალური დირექტორი დავით ლორთქიფანიძე წარმოადგენს, რომელსაც უმთავრეს "დანაშაულად" სამუზეუმო გაერთიანების შექმნას უთვლიან.
ჩემს თავს ვერ მივცემ უფლებას ბატონი ლორთქიფანიძის დაცვისას და არც მისგან მიმიღია ამის დასტური, მაგრამ როგორც მუზეუმის თანამშრომელს უფლება მაქვს ვთქვა, რომ საერთაშორისო კულტურის სფეროში არასდროს არ მიუღწევია ჩვენს სამუზეუმო კულტურისა და ფასეულობების პოპულარიზაციას ისეთი მასშტაბისთვის, როგორც ეს მისი დირექტორობისას და მისი უშუალო ძალისხმევით მოხდა. არასდროს არ განხორციელებულა ქართული კულტურული მემკვიდრეობის იმდენი საერთაშორისო გამოფენა და სამეცნიერო კატალოგების გამოცემა, როგორც მის დროს, არასდროს არ ყოფილა თბილისის სამხატვრო გალერეის, სიღნაღის, ახალციხის, მესტიისა და ვანის მუზეუმები ისეთი მაღალევროპული დონეზე მოწყობილი კულტურის კერები, როგორიც დღესაა.
რაც შეეხება სამუზეუმო გაერთიანების შექმნას, რაც ვფიქრობ, ამ საქმეში განხეთქილების უმთავრესი მიზეზია, ესაა საყოველთაოდ Aაღიარებული ევროპული და ამერიკული მოდელი, რომელიც გადმოინერგა საქართველოში. ( ყველაფერ ევროპულს, ჩვენ ხომ ყოველგვარი განსჯის გარეშე ვღებულობთ) ეს იყო წინანდელი მთავრობისა და კულტურის სამინისტროს ერთობლივი გადაწყვეტილება. თუ დღევანდელ ხელისუფლებასა და დღევანდელ კულტურის სამინისტროს მიაჩნია, რომ ეს იყო წარუმატებელი რეფორმა, გააუქმონ ეს სამუზეუმო გაერთიანება და დაუბრუნონ თითოეულ მათგანს ადრინდელი სტატუსი. არა მგონია დავით ლორთქიფანიძე წინ აღუდგეს ამ პროცესს.
ქალბატონ ირმა ინაშვილს თუ გული შესტკივა მუზეუმისთვის, მე მას შევთავაზებ საუკეთესო სარეკლამო იდეას, კერძოდ, ვთხოვ, გაუწიოს რეკლამა, საქართველოს შუაფეოდალური ხანისა და ეთნოგრაფიული მუდმივმოქმედი გამოფენის განხორციელებას, როგორც ერის სამუზეუმო ცხოვრების უმთავრეს მიმართულებას. ჩვენი ყოველდღიური კრიტიკის მაგიერ, ასევე ყოველდღიურად, შეახსენოს მთავრობას (და არა მუზეუმს, რომელსაც ამის სახსრები არ გააჩნია), რომ არაა საქართველოს კულტურულ ცხოვრებაში დღეისათვის უფრო მწვავე საკითხი, ვიდრე ეროვნული კულტურული მემკვიდრეობის გამოუფენლობა. აი, ესაა უმთავრესი პრობლემა, რის რეკლამასაც ჩვენ ნამდვილად ვსაჭიროებთ.
ერთ-ერთი მწვავე ბრალდება რომელიც თქვენს მიმართ გაისმის, ესაა ნივთების გატანასთან დაკავშირებული საკითხი, რას გვეტყოდით ამის შესახებ
გეთანხმებით, რომ მუზეუმიდან ნივთების თვითნებური გატანის ვერსიას ეხება ყველა კრიტიკოსი და უმთავრეს იარაღად იყენებს მას ჩვენს წინააღმდეგ. მსურს "ტელეობიექტივის" მაყურებელს ( და არა მხოლოდ მათ), პირადად მოვახსენო, რომ ეროვნულ მუზეუმში ვერცერთი მაღალი რანგის ადმინისტრაციული პირი, ფონდის მცველის გარეშე, ვერ შეეხება ვერცერთ ექსპონატს- ის პირადადაა პასუხისმგებელი თითოეული ნივთის სვე-ბედზე და აქედან გამომდინარე, საკუთარ სვე-ბედზეც. მუზეუმიდან ნივთის გატანა ესაა საქმის წარმოების მთელი ჯაჭვი, რომელშიც ჩაბმულია ათობით ადამიანი და იმისათვის, რომ ნივთი არასასურველი გზით წავიდეს, ყველა თანამშრომელმა უნდა შეკრას პირი მიზნის მისაღწევად. ამიტომ, ერთი ადამიანის მიერ, თუნდაც ის გენერალური დირექტორი იყოს, თვითნებური დამოკიდებულება ექსპონატის მიმართ ესაა გამორიცხული და უპრეცენდენტო სამუზეუმო საქმიანობაში. აქედან გამომდინარე, ყველა ბრალდება მუზეუმის ექსპონატების უნებართვოდ გასვლის თაობაზე და მით უფრო, მათი გაყიდვა-გასხვისების შესახებ, არის უმტკივნეულესი ბრალდება მთელი მუზეუმის თანამშრომლების მიმართ, ცუდია, თუ ეს დაგვიმსახურებია ჩვენ, იმ უანგარო შრომისათვის, რომელსაც ვეწეოდით ზოგი ორმოცდაათი, ზოგი ორმოცი და ზოგიც ოცდაათი წლის განმავლობაში.
საგულისხმოა, რომ არცერთ კორესპონდენტს, რომელიც მუზეუმს აკრიტიკებს და Mმთელ საქართველოს უყვება აქ განვითარებული "დანაშაულებრივი საქმიანობის" შესახებ, არცერთხელ არ უცდია ადგილზე მოსულიყო და ჩვენთან ერთად, ანუ უშუალოდ, ექსპონატებზე პასუხისმგებელ პირთა შორის, გაერკვია მტკივნეული საკითხი, რომლის შესახებ სრულ ინფორმაციას ფლობს მხოლოდ და მხოლოდ ფონდის პასუხისმგებელი პირი, ანუ ფონდის მცველი.
ქალბატონმა ირმამ, ფეისბუკის საშუალებით, აცნობა საზოგადოებას რომ მუზეუმში დაცული გიორგი სააკაძის ხმლის ორგინალი ასლითაა შეცვლილი
ასეთ ინფორმაციას არა აქვს რეალური საფუძველი. ქალბატონმა ირმამ სრულიად გადაუმოწმებლად, Mმთელ საქართველოს აცნობა გიორგი სააკაძისეული ხმლის ორიგინალის ასლით შეცვლის ამბავი და ამით, ვითომ მუზეუმში გამეფებული ტენდენციის-ექსპონატების მიმართ დაუდევარი და მერკანტელური დამოკიდებულების- ილუსტრირება მოახდინა.
ფონდი, რომელშიც სააკაძისეული ხმალი ინახება, დაცულია შალვა ამირანაშვილის სახელობის საქართველოს ხელოვნების მუზეუმში და მას ჰყავს უმაღლესი კვალიფიკაციის მცველი, რომლის პროფესიონალიზმი, თვით ჩვენი ოპონენტების ჩათვლითაც კი, არასდროს არავის დაუყენებია ეჭვქვეშ. ჩვენ მზადა ვართ ნებისმიერ დროს, ნებისმიერ დაეჭვებულ პირს, მივცეთ საშუალება მობრძანდეს მუზეუმში და თუნდაც თავისი ექსპერტის საშუალებით გაარკვიოს, ექსპონატებთან დაკავშირებული ნებისმიერი საკითხი, მათ შორის ისიც, თუ რომელია აქ დაცულ ნივთებს შორის ორიგინალი და რომელი ასლი. რა გზაა ისეთი მუზეუმამდე, რომ ამის გადმოლახვა გაუჭირდა ქალბატონ ირმას, იგი არცერთხელ არ ცდილა ჩვენთან გადაემოწმებინა სიმართლე და ყოველდღიურად ამცნობს Mმთელ საქართველოს, რომ მუზეუმი არაკეთილსინდისიერი ადამიანების ბუდეა.
ჩემი აზრით. მუზეუმის შეურაცხყოფა ეროვნული კულტურის შეურაცხყოფის ტოლფასია და ამგვარ საქციელს დიდი დაკვირვება მართებს.
რაც შეეხება გოჩა ლაღიძეს, რომლის ასლითაც თითქოს შეცვლილიყოს გიორგი სააკაძის ხმალი, ეს პიროვნება მოღვაწეობს ჰოლანდიაში, არის სახელგანთქმული მეიარაღე ოსტატი, კარგი ურთიერთობა აქვს მუზეუმთან. 2014 წელს მან ჰოლანდიაში მიიწვია ჩვენი თანამშრომელი, თავისი ხარჯით აცხოვრა იქ სამი თვის განმავლობაში, ასწავლიდა იარაღის მოვლის ტექნოლოგიას და თვითონაც ხელმოკლედ მყოფმა, მუზეუმის იარაღის ფონდს შეუძინა მთელი რიგი საშუალებანი ექსპონატების სათანადო დაცვისათვის. ბუნებრივია გოჩა ლაღიძის საქმიანობის ირმა ინაშვილისეული ინტერპრირება არაა მართალი და არც იმ ჟურნალისტური გზის გაგრძელებაა, რის გამოც ამ ქალბატონს ვცემთ პატივს.
ესაუბრა: ანდრია ლისაშვილი