თავისუფლება და დამოუკიდებლობა ქართველი ერის უმთავრეს მიზანს წარმოადგენდა მისი მრავალათასწლოვანი ისტორიის მანძილზე. დასახული მიზნის პირველი ეტაპი განხორციელდა - საქართველო არის საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ აღიარებული დამოუკიდებელი გაეროს წევრი ქვეყანა. ამჟამად ქართული საზოგადოების წინაშე მორიგი საპასუხისმგებლო ამოცანა დგას - გამოიჩინოს მტკიცე ნება პოლიტიკურ პროცესებში - საქართველოს სახელმწიფოს სტრატეგიული ინტერესებიდან გამომდინარე შეიმუშაოს და დანერგოს უსაფრთხოების ქმედითი და ეფექტური მექანიზმები, დაიცვას და განავითაროს ეროვნულ და დემოკრატიულ ღირებულებებზე დაფუძნებული სახელმწიფო.
საქართველოს სახელმწიფოს მდგრადი განვითარებისა და ჯანსაღი საზოგადოებრვ - პოლიტიკური ცხოვრების სტაბილურობის უზრუნველყოფისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება საქართველოს ხელისუფლების, საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელ ავტოკეფალურ ეკლესიისა და საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების ჰარმონიულ თანაარსებობასა და თანამშრომლობას. ამ ინსტიტუტებს შორის ურთიერთმიმართების მიმდინარე პროცესების ანალიზისა და, მასზე დამყარებით, სახელმწიფო და სამოქალაქო ცხოვრების განვითარების ვექტორის მკაფიო განსაზღვრის გარეშე საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღორძინების ოპტიმალური გზის მოძიება შეუძლებელია. მით უმეტეს, შეუძლებელი იქნება ქვეყნის შიგნით საჯარო სივრცის უკიდურესობებისგან დაცვა და სამოქალაქო პოლარიზაციის საფრთხის განეიტრალება, რაც ქვეყნისთვის, რომლის ტერიტორიებიც ოკუპირებულია, სასიცოცხლო აუცილებელობასაც კი წარმოადგენს.
პასუხი უნდა გაეცეს აგრეთვე ძირითად კითხვებს (სხვა კითხვებთან ერთად): არის კი მზად ქართველი ერი ზნეობრივად და საქართველო, როგორც სახელმწიფო, და მისი სამოქალაქო ინსტიტუტები მსოფლიოსა თუ რეგიონში განხორციელებული ცვლილებების გამო წარმოშობილი ახალი საფრთხეებისა და ახალი გამოწვევების საპასუხოდ და სად გადის დღეს ბრძოლის მთავარი ხაზი?
ამავდროულად, ქართველ ერს ჩამოსაყალიბებელი და შესათანხმებელი აქვს თუ როგორს ხედავს საკუთარ თავს, ან როგორი უნდა, რომ იყოს: იქნება კაცობრიობის პარტნიორი ერი თუ გლობალიზაციის ეპოქაში საბოლოოდ დაკარგავს საკუთარ ეროვნულ თვითმყოფადობას; გახდება მსოფლიო პოლიტიკის სუბიექტი, თუ კვლავ დარჩება სხვისი ზრუნვის, და შესაბამისად, მისი მომსახურე ობიექტი; რას უნდა ეფუძნებოდეს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების ორიენტირები და რა ღირებულებები უნდა განსაზღვრავდეს ქართული საზოგადოებრივი ცხოვრების წესს.
ჩვენი კვლევის მიზანია, გავარკვიოთ დამოუკიდებლობის აღდგენის პირობებში რამდენად არის გაზიარებული ქართული სახელმწიფოს ამ ინსტიტუტებს შორის ტრადიციული ურთიერთობები და რამდენად გამოყენებადია ის თანამედროვე პირობებში.
I
ქართული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პრაქტიკა ამ ინსტიტუტებს შორის დამოკიდებულების, ძირითადად, ორ ფორმატს იცნობს - თავისუფალი ნებით არჩეულს, დაფუძნებულს სახარებისეულ სიბრძნეზე - „მიეცით კეისრისაჲ კეისარსა და ღმრთისაჲ ღმერთსა“ და ოკუპანტის მიერ თავმოხვეულს - ეკლესიის იზოლაციისა და იგნორირებისას.
პირველი - გიორგი მთაწმინდელის მიერ დამკვიდრებული ქართული ფორმულა -„ერთნებაობითა და თანადგომით ქვეყნის მართვის“ განხორციელება, სადაც ეკლესიის წმინდა მამებს საზოგადოების სულიერი ლიდერებისა და მორალურ- ზნეობრივი თვალსაზრისით მაკონტროლებლების ფუნქცია აქვთ, „პირველად ყოვლისა აღლესა მახჳლი მხილებისაჲ მეფეთა მიმართ მრავალთა უწესოებისათჳს უშიშად და თუალუხუად“. ფეოდალურ საქართველოში ქრისტიანული რწმენა და ეთიკა იყო ქართველთა კულტურული ერთობის მთავარი საფუძველი და ერთიანი ქართული ეროვნული („მესიანისტური“) იდეის მამოძრავებელი ბაზისური მახასიათებელი ფაქტორი.
ქართულ სახელმწიფოს მისსავე ეკლესიასთან მჭიდრო თანამშრომლობის ისტორიული ტრადიციის საილუსტრაციოდ ნათელ წარმოდგენას ქმნის თამარ მეფის დროს მოწვეული ადგილობრივი კრების მასალები, სადაც წმინდა თამარი მიმართავს სასულიერო პირებს _ ამ ქვეყნის, ჩვენდამი რწმუნებულის, პატრონნი უნდა ვიყოთ, „თქუენ სიტყვითა, ხოლო მე საქმით, თქუენ სწავლით, ხოლო მე განსწავლით, თქუენ წურთით, ხოლო მე განწურთით, ზოგად ხელი მივსცეთ დაცვად სჯულთა საღმრთოთა შეუგინებელად, რათა არა ზოგად ვიზღვივნეთ: თქუენ, ვითარცა მღდელნი, ხოლო მე ვითარცა მეფე, თქუენ ვითარცა მნენი, ხოლო მე, ვითარცა ებგური (გუშაგი)“, თქვენ სიტყვით, ჩვენ საქმით დავიცვათ შეურყვნელი სჯული იგი ქრისტესიო. ქართული სახელმწიფოებრიობის ზეობა -„ოქროს ხანა“- იყო შედეგი ქრისტიანულ ფასეულობებზე დაფუძნებული ეროვნული ცნობიერებისა.
ცხადია, საქართველოს ისტორია იშვიათ გამონაკლისებსაც იცნობს. მაგ. წმინდა გრიგოლ ხანძთელსა და წმინდა აშოტ კურაპალატს, წმინდა ევდემოზ კათალიკოსსა და როსტომ მეფეს, წმინდა დიმიტრი თავდადებულსა და პატრიარქ ნიკოლოზ III -ს შორის სხვადასხვა დროს განსხვავებული ზნეობრივი და ეთიკური ხედვების გამო სხვადასხვა სიმწვავის დაპირისპირებებს.
ქართული სახელმწიფოებრივი გამოცდილების უნიკალობა იძლევა საშუალებას თამამად ითქვას, რომ საერო და სასულიერო დაწესებულებების იდეალური თანაცხოვრების ქართული ისტორიული მოდელი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი ინსტიტუტების ჰარმონიულ თანამშრომლობას ეფუძნება.
მეორე - პირველის საპირისპირო. 1921-1991 წლები სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის მიმდინარე სამკვდრო-სასიცოცხლო დაპირისპირების ხანა იყო. სახელმწიფომ და მისგან დამორჩილებულმა საზოგადოებამ გასაბჭოებიდან ორი თვის შემდეგ 1921 წლის 15 აპრილს საქართველოს რევკომის მიერ გამოცემული სპეციალური დეკრეტით, საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია ფაქტობრივად კანონგარეშედ გამოაცხადა. სახელმწიფო პროგრამა შეიმუშავა და ეკლესიის აქტიური დევნა განახორციელა. „ოკუპაციისთანავე დაფუძნდა „მებრძოლ ათეისტთა საბჭო“, რომლისთვისაც დიდი ოდენობის თანხები, შენობები, ბეჭდვითი პრესა და ა.შ. გამოიყო. მას დაევალა ანტირელიგიური პროპაგანდა ლენინის მიერ ჯერ კიდევ 1905 წელს წარმოთქმულ სიტყვებზე დაყრდნობით: რელიგია ხალხის ოპიუმია. რელიგია სულის არაყივითაა, რომელშიც კაპიტალის მონები თავიანთ ადამიანურ სახეს და ღირსების გრძნობას კარგავენ”.
70 წლის განმავლობაში მმართველობის საბჭოთა ტოტალიტარული სისტემის, მარქსიზმ-ლენინიზმის, როგორც „საზოგადოებრივი ფორმაციისა“ და ათეიზმის, როგორც იდეოლოგიის, ზემოქმედების შედეგად არასწორი ცხოვრების წესისა და დამახინჯებული ეროვნული ცნობიერების ჩამოყალიბება განაპირობა, რამაც დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ახლადწარმოქმნილი საქართველოს სახელმწიფოს მოსახლეობის წინაშე მრავალი ბუნებრივი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, სულიერ-ზნეობრივი და კულტუროლოგიური პრობლემა წამოიჭრა. ზემოაღნიშნულს დაემატა ხელოვნურად თავსმოხვეული მიმდინარე ეტაპის მრავალი სხვა პრობლემა. გლობალიზაციის პროცესისა და კომუნიკაციისა და ტექნოლოგიის განვითარებამ საფრთხეები გაზარდა და უფრო და მით უფრო დახვეწილი და მაცდუნებელი ფორმები მისცა.
ამ პროცესში მხოლოდ ის ერი და სახელმწიფო ახერხებს თვითმყოფადობის შენარჩუნებას და სახელმწიფოებრიობის განვითარებას, რომლებიც მოძებნიან მისთვის ყველაზე ოპტიმალური საზოგადოებრივი ერთიანობის, სოციალური წონასწორობისა და სახელმწიფო მართვის მოდელს. მაქსიმალურად შეკრავს ერს ერთიანი ეროვნული ამოცანების გადასაჭრელად, ჩართავს თითოეულ ადამიანს მის რეალიზაციაში და ახალ რეალიებში საკუთარი ფუნქციის მოძიებასა და აღსრულებას შეძლებს.
ქვემორე მსჯელობა შექმნილი მოცემულობის ანალიზს წარმოადგენს.
I I
საქართველო უძველესი ქრისტიანული კულტურის ქვეყანაა. ცხადია, ზნეობრივ და კულტურულ ფასეულობათა შექმნას შესაბამისი მსოფლმხედველობითი საფუძველი სჭირდება. ქართული კულტურა, ამ სიტყვის უფართოესი გაგებით, წარმოუდგენელია ქრისტიანობის გარეშე. ქრისტიანულ ორბიტაში მოქცევამ, ანუ უმაღლესი ცივილიზებული სამყაროს წევრობამ, ერთი მხრივ, განსაზღვრა საქართველოს კულტურული და პოლიტიკური ორიენტაცია, მეორე მხრივ, ქართულმა სულმა თავისი სრულყოფილი გამოხატვა ქრისტიანობაში შეძლო. ქრისტიანობა ქართველი ერის შინაგანმა სულიერმა ბუნებამ ორგანულად შეითვისა და შეისისლხორცა. ეს არ იყო შემთხვევითი და გაუცნობიერებელი გადაწყვეტილება. ქრისტიანობაზე მოქცევით განსრულდა ის რამდენიმესაუკუნოვანი სულიერი დუღილი, რომელიც ქართველმა ერმა განვლო ჩვენი წელთაღრივხვის დასაწყისის შემდგომ. ქრისტიანობას სასიკეთოდ შეერწყა უძველესი ქართული ტრადიციები და წარმართულ ჩვეულებათა ის ნაწილი, რომლებიც ეროვნულ ღირებულებებსა და ინტერესებს გამოხატავდა. ქრისტიანობა იქცა ქართული ზნე-ხასიათის და ჩვენი ეროვნული ცნობიერების საყრდენ ღერძად. ამ გადაწყვეტილების მიღება მეტად ძვირი დაუჯდა და უჯდება საქართველოს, ქართველმა ერმა შეგნებულად გაიღო უდიდესი მსხვერპლი, მაგრამ რომ არსებობს, საკუთარი სახე გააჩნია და კაცობრიობისათვის საინტერესოა, სწორედ ამ გადაწყვეტილების დამსახურებაა.
საქართველოს ისტორიის მრავალმა საუკუნემ (IV-XVIII) ჩაიარა თითქმის უწყვეტ ბრძოლაში სხვა რელიგიათა მატარებელი, საქართველოზე მრავალჯერადად დიდი სახელმწიფოების წინააღმდეგ, რომელნიც, ყველანი უკლებლივ, თავის შემოტევებში საქართველოზე ისეთივე ძალისხმევით ცდილობდნენ ქართველი ერის მიქცევას სხვა რელიგიისაკენ, როგორითაც საქართველოს მიწის დაპყრობას. საქართველო ზემოხსენებული საუკუნეების მანძილზე იყო ქრისტიანობის მოწინავე საგუშაგო, ფორფოსტი აღმოსავლეთში.
საქართველოს აყვავების ეპოქაში სახელმწიფოს იდეოლოგიის არსებითი პუნქტი იყო საქართველოს ერთ-ერთ უმთავრეს ფუნქციად აღიარება ქრისტიანობის (ჭეშმარიტების) დამცველისა სამხრეთ კავკასიაში და მის მიმდებრე რეგიონებში.
XIX საუკუნეში კი “ერთმორწმუნე” რუსი დამპყრობელი, სხვათა მსგავსად, საქართველოს სახელმწიფოსა და ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმების გზით, შეეცადა ქართველი კაცის ფესვებიდან მოწყვეტას და მისთვის მიუღებელი ზნე-ჩვეულებების დანერგვას, მათ შორის, ბატონყმობის ფორმების გამწვავებას.
ქართველმა ერმა 1921-1990 წლებში განიცადა უმძიმესი რეპრესია რუსული ბოლშევიკური იმპერიის მხრიდან, რომელიც, თუ გამოვიყენებთ თანამედროვე ტერმინოლოგიას, დახასიათდება, როგორც ქართველი ერის გენოციდი. შესაბამისად, იდევნებოდა საქართველოს სამოციქულო ეკლესია, მღვდელმსახურთა ფიზიკური განადგურებისა და ტაძრების დანგრევა-დახურვის ჩათვლით. ქართველი კაცი იქამდე მიიყვანეს, რომ თავისი ხელით ანადგურებდა თავისი წინაპრების მიერ შექმნილ სიწმინდეებს.
ისტორიის თუნდაც ძალიან მძიმე ეტაპზე ქართველები ეროვნული ენერგიის და კულტურის ძირითად პარამეტრებში მსოფლიოს ყველაზე განვითარებულ ქვეყნებს არ ჩამოვრჩენილვართ, არც ერთი მიმართულებით -- სულიერებაში, ზნეობრიობაში, განათლებაში, სამხედრო ქველობაში, არქიტექტურაში, წარმოებაში თუ საზოგადოებრივი ურთიერთობების დემოკრატიულ მოწყობაში. ვმონაწილეობდით ისტორიულ პროცესებში, როგორც დამოუკიდებელი სუბიექტი, და არ ავითქვიფეთ სხვებში, მათ შორის - ჩვენზე გაცილებით ძლიერებში. შევინარჩუნეთ და განვავითარეთ საკუთარი პოლიტიკური ეროვნული მეობა. ჩვენი შინაგანი ძალა და გადარჩენისათვის გაუნელებელი ბრძოლის ჟინი მხოლოდ “ხმალში და თოფში” კი არ იყო, არამედ რწმენაში. კონკრეტულად_ქრისტიანულ რწმენაში (გავიხსენეოთ დავით გურამიშვილის სტრიქონები: “მტანჯვენ, “მსთმეო”, აწ ვითა გთმო, უსახოო მარგალიტო, ღვინო ტკბილი ვით დაგღვარო და ძირმწარის წვენი ვხვრიტო?!”).
ქრისტიანობა საქართველოში არასოდეს ყოფილა საკუთარ თავში ჩაკეტილი, განყენებული მოძღვრება. საქართველოში პოლიტიკური აზროვნების ჩამოყალიბებაში და მის პრაქტიკულ განხორციელებაში ქრისტიანული რელიგია მუდამ წარმმართველ ძალას წარმოადგენდა. საქართველოს სახელმწიფოს აღმავლობის ყველა ეტაპს წინ უსწრებდა საქართველოს ეკლესიის გაძლიერება. როცა ეკლესია ამ მისიას კარგავდა, მაშინ იწყებოდა სახელმწიფოს საძირკველის მოშლის პროცესი.
ღრმა ქრისტიანულმა კულტურამ განუზომელი წვლილი შეიტანა ქართველი ერის ღირებულებათა სისტემის ჩამოყალიბებაში. ეს სისტემა დამყარებულია იმავე აბსოლუტურ, ანუ შეუვალსა და არც ერთ ვითარებაში არ დასათმობ ღირებულებებზე, რაც თანამედროვე კაცობრიობის მოწინავე ნაწილის იდეოლოგია და მორალია საერთოდ: თავისუფლებაზე, პასუხისმგებლობაზე, ადამიანთა პრინციპულ თანასწორობაზე, სამართლიანობაზე, შემბრალებლობაზე, შემწყნარებლობაზე და სხვაზე. Eეს ღირებულებები საქართველოში იმპორტირებული არ არის: ეს ქართველი ერის მიერ საკუთარი ინტელექტუალური და ზნეობრივი ძალით საკუთარ ქვეყანაში შემუშავებულ ღირებულებათა სისტემის ელემენტებია.
ამავე დროს, საქართველო არის ტრადიციულად დემოკრატიული ქვეყანა. საქართველოს დიდ ნაწილს, სახელდობრ, ბარს, თავისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის დიდი ნაწილი გატარებული აქვს ფეოდალური წყობის პირობებში, რაც პრინციპულად განსხვავდება საქართველოს მეზობელი დიდი ქვეყნების დესპოტიებისაგან, ხოლო საქართველოს მცირე ნაეწილს - მთას - სამხედრო დემოკრატიის, სახელდობრ, თემობის პირობებში. საქართველოსა და ქართველ ერში არსებობს, მიუხედავად რუსეთის ორსაუკუნოვანი იმპერიული ბატონობისა, ღირსეულ რიგით ადამიანად ყოფნის და ამით ამაყობის კულტურა (პრინციპით `კაცი ვარ და ქუდი მხურავს~) და საზოგადოების ყველა წევრისათვის პირადი თავისუფლების მიუცილებლობის ცნობიერება (პრინციპით `არც არავის ყმად ვყოფილვარ, არც არავინ ყმად მყოლია, ძველი პური, ძველი ღვინო წლიდან წლამდე გამყოლია~), რაც სამოქალაქო საზოგადოებისათვის მკვიდრი მორალური საფუძველია.
ხსენებული გარემოებებიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ ქართველ ერში ტრადიციულად და დღესაც ეროვნული სულისკვეთება და დემოკრატიული სულისკვეთება ერთია და მას, სხვა მრავალ ცოცხალ წყაროსთან ერთად, პირველ ყოვლისა, მისი მშობლიური სარწმუნოება ასაზრდოებს. საქართველოსა და მის ერს დღევანდელ პირობებში (და, სავარაუდოა, მომავალშიც) ესაჭიროება დასავლეთთან კონსულტაციები და გამოცდილების თავისუფალი ურთიერთგაცვლაც დემოკრატიის კონკრეტულ იურიდიულ ინსტიტუტთა სრულყოფის მექანიზმებზე, მაგრამ არა ინსტრუქტირება მისი პრინციპების შესახებ.
II
ქართველ ერს, თავისი მრავალი თაობის თავგანწირული ბრძოლის შედეგად მოსაპოვებელი დამოუკიდებლობა გაიგივებული ჰქონდა ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ აღორძინებასთან, დემოკრატიასთან, ადამიანის ბუნებრივი უფლებების და კერძო საკუთრების დაცვასთან, და ა.შ. დამოუკიდებლობის პირობებში საჭირო იყო ჩამოყალიბებულიყო თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოება, განვითარებული ეკონომიკა, კონსტიტუციური სამართალი, რომელიც, ბუნებრივია, ტრადიციულ ქრისტიანულ მორალზე იქნებოდა აგებული, ანუ ყველაფერი ის, რითაც ჩვენ დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის დასაწყისში ღმერთის და ცივილიზებული სამყაროს წინაშე წარვსდექით.
სამწუხაროდ, საბჭოთა ათეისტური პერიოდის ანტისახელმწიფოებრივი პრაქტიკა დამოუკიდებლობის დროსაც მთლიანად ვერ იქნა უკუგდებული და დავიწყებული. დამოუკიდებელი ქართული სახელმწიფოებრიობის არცერთ ეტაპზე არ შედგა სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის მჭიდრო თანამშრომლობა. ხელისუფლება სრულფასოვანი პარტნიორის ნაცვლად ეკლესიაში კონკურენტს უფრო ხედავს. ნათლად იკვეთება ხელისუფლების სურვილი - გავლენა ჰქონდეს რელიგიურ დაწესებულებაზე. თავს „კომფორტულად“ და „მშვიდად“, მხოლოდ მაშინ გრძნობს, როცა საზოგადოების ერთი ნაწილი ღია კონფრონტაციაშია ეკლესიასთან და ეს უკანასკნელი, ხელისუფლებაზე დამოკიდებულ მდგომარეობაში იმყოფება. რატომღაც, მას, მხოლოდ, ასეთი ფორმა მიაჩნია „ინსტიტუციონალურ სეკულარიზმად“. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის კონსტიტუციური შეთანხმება (კონკორდატი), სადაც გაწერილია ორივე მხარის უფლება-მოვალეობები და თანამშრომლობის ძირითადი პრინციპები. სახელმწიფომ ეკლესიასთან თანამშრომლობა სწორედ კონკორდატზე უნდა ააწყოს და არა მასთან კულუარულ ან მის წევრებთან ინდივიდუალურ ურთიერთობაზე.
ხელისუფლების წარმომადგენელთა პირადი კონტაქტები სასულიერო პირებთან ან, თუნდაც, მათი მხრიდან საეკლესიო ინფრასტრუქტურის განვითარების თუ სხვა სახის ფინანსური ხელშეწყობა ჯერ კიდევ არ გამოხატავს ხელისუფლებასა და ეკლესიას შორის ქვეყნისთვის ინსტიტუციონალურ პარტნიორობის სასურველ ხარისხს. მართალია, სახელმწიფო ეკლესიის საჭიროებისთვის გამოყოფს გარკვეულ თანხას (ისიც საბჭოეთის მიერ მიყენებული ზარალის კომპესაციის სახით), მაგრამ თანამედროვე მსოფლიო თუ რეგიონალური საფრთხეები და გამოწვევები აუცილებელს ხდის სახელმწიფოს მხრიდან გადაიდგას განსაკუთრებული ნაბიჯები, რათა მოსახლეობის უმრავლესობის მიერ ყველაზე მაღალი ნდობის მქონე ინსტიტუტს ჰქონდეს შესაძლებლობა ბოლომდე აღიდგინოს და სრულყოფილად შეასრულოს საკუთარი ისტორიული მისია - თავისი ადგილი დაიკავოს მოქალაქეთა სულიერ-ზნეობრივი და სახელმწიფოებრივი ცნობიერების ამაღლების საქმეში; უფრო აქტიურად მონაწილეობდეს ღრმა განათლებისა და ანალიტიკური აზროვნების მქონე თავისუფალ მოქალაქეთა ჩამოყალიბების პროცესში.
ოფიციალური სახელისუფლო სტრუქტურები დეკლარირებას უკეთებენ ეკლესიასთან მათ, თითქოს, თბილ ან, თუნდაც, კეთილგანწყობილ ურთიერთობებს, განსაკუთრებით არჩევნების დროს. რეალურ ცხოვრებაში ხელისუფლება სრულფასოვნად ვერ აცნობიერებს, რომ ეკლესია არა მარტო აღმსარებლობითი დაწესებულებაა, არამედ, ამავდროულად, დამოუკიდებელი და განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინსტიტუტია და მოსახლეობის ფართო ფენების ინტერესების დაკმაყოფილება მხოლოდ მასთან პარტნიორობითაა შესაძლებელი. ამ ორ ინსტიტუტს პასუხისმგებლობისა და ზრუნვის საერთო არეალი აქვს - საქართველოს მოქალაქეთა ყველაზე დიდი ჯგუფი „მორწმუნე საზოგადოება“. ეკლესიას კი არ სჭირდება დახმარება, არამედ ამ საზოგადოებას სჭირდება თანადგომა ათეულობით წლების განმავლობაში მებრძოლი ათეიზმის მიერ დატოვებული მეტასტაზებისგან გასათავისუფლებლად და რელიგიური თუ სამოქალაქო განათლების ასამაღლებლად.
თანამედროვე ადამიანისთვის მისაღებად და მარტივად გასაგებად საჭიროებს ახსნას, რომ ბოლშევიზმი და „მარქსიზმ-ლენინიზმი“ განსხვავებული მოვლენებია. რუსული ბოლშევიზმი თავისი არსით არის ცხოვრების წესი, მოქმედების ფორმა, სტილი, დამყარებული მორალური და ზნეობრივი კატეგორიების უარყოფაზე, როდესაც აგრესიული უმცირესობა თავს ახვევს უმრავლესობას თავის ნება-სურვილს და წარმართავს საზოგადოებრივ ცხოვრებას. იდეოლოგიას გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს, შეიძლება იყოს სხვადასხვა. მარქსიზმ- ლენინიზმი იმ დროის ერთი „კლასის“ (პროლეტარიატის) სახელით მოქმედი პარტიის დიქტატურის ოფიციალური იდეოლოგია იყო, დამყარებული საღი აზრის, სამართლიანობის, ადამიანის პიროვნული და ეროვნული თავისუფლების უგულვებელყოფაზე. საბჭოთა კავშირის კრახმა მისი იდეოლოგიის უსაფუძვლობა და სიცოცხლისუუნარობა დაადასტურა. მაგრამ მებრძოლ ათეიზმსა და ტოტალიტარიზმს ადამიანთა სულში ღრმად ჰქონდა ფესვები გადგმული. მისგან გათავისუფლება დღეს სახელმწიფოსა და ეკლესიის მთავარი საზრუნავი უნდა იყოს.
სამწუხაროდ, გრძელდება სახელმწიფოსა და ეკლესიის ინსტიტუციური განცალკევების გაიგივება საზოგადოების ეკლესიიდან გამიჯვნასთან. კონსტიტუციით გაცხადებული “რწმენისა და აღმსარებლობის სრული თავისუფლება, ეკლესიის დამოუკიდებლობა სახელმწიფოსაგან”, ანუ სახელმწიფოს ინსტიტუციური სეკულარიზაცია არ ნიშნავს საზოგადოებისა და ეკლესიის განცალკევებას. სეკულარული სახელმწიფო არ ნიშნავს სეკულარულ საზოგადოებას (წინააღმდეგ შემთხვევაში არის საფრთხე მივიღოთ ტოტალიტარული სისტემა, სადაც სახელმწიფო, ხელისუფლება და საზოგადოება ერთიანი ორგანიზმია). ამ აღიარებულ ნორმის დამკვიდრებას დიდი წინააღმდეგობები ხვდება საქართველოს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. სამაგიეროდ, ფართოდ ეხსნება გზა „მსოფლმხედველობრივი სეკულარიზმის“ პროპაგანდირებას, როგორც, თითქოსდა ცივილიზებული სამყაროს დემოკრატიულობის მთავარ მარკერს.
როგორც ბოლო წლების მოვლენებმა ცხადად დაგვანახა, ე.წ. „არასამთავრობო სექტორის“ აქტივის უმრავლესობა, განსაკუთრებით მისი ის ნაწილი, რომელიც ფოკუსირებულია „უმცირესობების უფლებების“ დაცვაზე და მათგან პოლიტიკურ სპექტრში გადასული ჯგუფები ამ დროშით ცდილობენ წარმართონ საზოგადოებრივი ცხოვრება. იმ საზოგადოების ელიტად მიიჩნევენ თავს, რომელთანაც თავად აქვთ პრობლემები (მათსა და მთლიან საზოგადოებას შორის არსებული წინააღმდეგობები ცალკე კვლევის საგანია). როგორც საბჭოთა სისტემაში აგრესიული უმცირესობა ძალადობრივი მექანიზმებით ახორციელებდა ზემოქმედებას უმრავლესობაზე. ისინი ანტაგონისტურად არიან განწყობილი ეკლესიისა და ეროვნული ფასეულობების მიმართ და მაქსიმალურად ზღუდავენ განსხვავებული ხედვის მქონე საზოგადოებრივი ჯგუფების, განსაკუთრებით მრევლის, აქტიურ მონაწილეობას სამოქალაქო სივრცეში. ეს ჯგუფები თავს საზოგადოების ინტერესების მთავარ (ან ერთადერთ) გამომხატველად აცხადებს, ფაქტობრივად, ჩადგა სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის და საზოგადოების სახელით ხელს უშლის მათ თანამშრომლობას. დასახელებული ჯგუფები იყენებენ თავიანთ სახელისუფლებო რესურსს და ფინანსებსა და მედიაზე წვდომის ფართო შესაძლებლობას საზოგადოებრივ აზრზე ზემოქმედებისათვის.
მათი საქმიანობის ერთერთი მნიშვნელოვანი ელემენტია მითის გავრცელება (ტელეეკრანის სრული მონოპოლიზაციის პირობებში), თითქოს:
ა) ქართული შეგნებული სახელმწიფოებრივი პატრიოტიზმი წინააღმდეგობაშია თანამედროვე დასავლური დემოკრატიის პრინციპებთან;
ბ) საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის მრევლი თავის მოქმედებაში ღალატობს რელიგიური შემწყნარებლობის (ტოლერანტობის) პრინციპებს და ყალიბდება ფაშისტურ, ექსტრემისტულ, აგრესიულ ფუნდამენტალისტურ პრორუსულ ძალად;
გ) ქართველ ერში დიდია ჰომოფობიური („კაცთმოძულე”) ტენდენციები და ამიტომ საჭიროა გონიერი კაცობრიობის მიერ გადამწყვეტი ნაბიჯების გადადგმა მის გასანეიტრალებლად. მათ შორის, თუნდაც, ახლო წარსულში ხელისუფლებების მხრიდან განხორციელებულ ზოგიერთ ძალადობაზე თვალის დახუჭვა და დრომოჭმული „ქართული ფასეულობების“ წინააღმდეგ საბრძოლველად გრანტების მომატება.
დ) საყოველთაოდ აღიარებული ლიბერალური ღირებულებები და ქრისტიანული, ამ შემთხვევაში მართლმადიდებლური ფასეულობები ერთმანეთთან სრულ ანტაგონიზმშია და ამ უკანასკნელის მქონე ადამიანებს არ ძალუძთ სამოქალაქო საზოგადოებაში ინტეგრირება. შესაბამისად, აქტიური მრევლი წარმოადგენს ახალი ტიპის აგრესიულ სექტას, ხოლო მართლმადიდებლობა ჩაკეტილი შუასაუკუნოვანი დოგმატური სივრცეა.
ე) საქართველოს ეკლესია თავის დგომაში ეროვნული სულიერების სადარაჯოზე განიცდის რუსული ეკლესიისა და სპეცსამსახურების გავლენას, ხოლო ქართული მრევლი მიესალმება რუსულ ოკუპაციას, და შესაბამისად, ოკუპანტთა საყრდენია ქართული სახელმწიფოს ინტერესთა საწინააღმდეგოდ.
ვ) საქართველოს `ურჩევენ~ ხელი აიღოს მაღალ მოთხოვნილებებზე (მაგალითად, მოწინავე განათლებასა და მეცნიერების ქონაზე) და დასჯერდეს მომსახურე ერის ფუნქციას, ამასთან ერთად _ თავისი ქალაქების ქუჩებში განუკითხავი ბატონობის უფლება მისცეს ყველანაირი `გადახვევების~ მქადაგებლებს და აგრესიულ სექტებს.
მოითხოვენ ქართული საზოგადოების მეორე (გაცილებით დიდი) ნაწილისგან, რომ მან აღიაროს სხვა აღმსარებლობაც ჭეშმარიტებად (რაც მინიმუმ ლოგიკური აბსურდია); ზოგიერთი ქმედება თავისთვისაც ცოდვად არ ჩათვალოს და ადამიანის ქცევის ჩვეულებრივ მდგომარეობად მიიჩნიოს (მით უმეტეს, რომ ცნება “ცოდვა” არ გამოიყენება იმ ადამიანების ქმედებების მიმართ, რომლებიც თავისი ნებით უარს აცხადებენ ეკუთვნოდნენ ქრისტიანულ სამყაროს); საზოგადოების სხვა წევრებს აიძულებენ აღიარონ ის, რაც არა მარტო ეწინააღმდეგება ქართველი კაცის შინაგან ბუნებას, ეროვნულ ტრადიციებს, სარწმუნოებრივ სწავლებას, რომლებიც განუყრელია ადამიანის, როგორც გონიერი და თავისუფალი არსების, ბუნებისაგანDდა მის სოციალურ და საზოგადოებრივ _ პოლიტიკურ შემოქმედებას განაპირობებენ.
ამ უკანასკნელთა რიცხვში შედის მის მიერ თავისი გარესამყაროსთვის (პირველ ყოვლისა – თავისი საზოგადოებისთვის) იმ სახის მიცემისთვის ბრძოლის უფლება, რომელიც მას საუკეთესოდ მიაჩნია ამ გარესამყაროსთვის (ამ საზოგადოებისთვის). ადამიანის სწორედ ეს თვისება იგულისხმება ბიბლიურ ფორმულირებაში, რომ ადამიანი შექმნილია „სახედ და ხატად ღმრთისა“.
შექმნილი ასობით ე.წ. „არასამთავრობო“ ორგანიზაციების უმეტესობა (საკმაოდ შთამბეჭდავი ბიუჯეტებით) სარგებლობენ იმით, რომ ეკლესიის წარმომადგენლები, სასულიერო პირებისა და მრევლის დიდი ნაწილი, რომლებიც მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობას შეადგენენ, ვერ ჩამოყალიბდნენ ერთიან სოციალურ ჯგუფად. მოსახლეობის აღნიშნული ნაწილი აქტიურად მონაწილეობდა და მთავარი მამოძრავებელი ძალა ყო ეროვნული დამოუკიდებობისთვის ბრძოლის პროცესში. წარმატებით უთავსებდა რელიგიურ და საზოგადოებრივ აქტიურობას და, კიდევ უფრო მეტი, სახელმწიფოსა და ეკლესიის აღორძინება გაიგივებული ჰქონდათ. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ მრევლის უდიდესმა ნაწილმა ჩათვალა, რომ საფრთხეები მოიხსნა, იდეოლოგიური დაპირისპირების ეპოქა დასრულდა და მაქსიმალურად ჩამოშორდნენ საზოგადოებრივ ცხოვრებას. მათ საჭიროდ აღარ ჩათვალეს, როგორც ეროვნული მოძრაობის დროს, სამოქალაქო სივრცეში თავისი ინტერესების ქმედითუნარიანი გამომხატველი სუბიექტის არსებობა.
სახელმწიფოზე მინდობილი სამოქალაქო ცხოვრებისა და სამართლებრივი ცოდნის ნიუანსებში გაუცნობიერებელი ადამიანებისთვის რელიგიური და სამოქალაქო უფლებების ერთმანეთში აღრევის თავსმოხვევა დაინტერესებული ძალების მხრიდან დიდ სირთულეს არ წარმოადგენდა. გაურკვევლობაში მყოფ მრევლს გაუჭირდა, გაეყო ერთმანეთისგან თავისი აღმსარებლობის დაკმაყოფილების უფლება (რომელსაც მკაფიოდ იცავდა) და რელიგიურ მრწამსზე დაფუძნებულ თავისივე სამოქალაქო შეხედულებებისა და ქრისტიანული მორალის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში გატარების რეალიზაციის უფლება, რის გამო სამოქალაქო ცხოვრებაში თავისი აქტიურობის აუცილებლობა ვერ დაინახა.
მისი საზოგადოებრივი პასიურობის პირობებში წლების განმავლობაში ჩამოყალიბდა ახალი მოცემულობა - გარკვეული სტერეოტიპები, „სამოქალაქო სივრცის სტანდარტები“ და ჩაკეტილი მონოპოლისტური გარემო, რომლის გარღვევა დღეს დიდ ძალისხმევასთანაა დაკავშირებული. ამ სირთულეების გამო საზოგადოება, რომელიც თავის თავს მრევლს უწოდებს, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, ინერტული, აქტიურ სამოქალაქო პოზიციას მოკლებული გახდა და არ ცდილობს თავის თავზე აიღოს ინიციატივა და სამოქალაქო პასუხისმგებლობა. თავისი ძირითადი ფუნდამენტური ღირებულებების დამკვიდრების ნაცვლად, ყოველდღიურ მოვლენებზე (ბევრ შემთხვევაში ხელოვნურად შექმნილზე) რეაგირებაში ჩართული მიიჩნევს, რომ:
ა) საქართველოში, სადაც მოსახლეობის უმრავლესობა მართლმადიდებელია, მართლმადიდებლობისთვის იდევნებიან;
ბ) სახეზეა საზოგადოების ფსიქოლოგიური დამუშავება და შემოტევა ქართულ ცნობიერებაზე (მათ შორის კანონმდებლობითი);
გ) მიმდინარეობს საქართველოს სულიერი ნგრევა და საქართველოს ეკლესიის წინააღმდეგ ბრძოლა. რაც მტრის შემოტევის ერთ-ერთი ძირითადი მიმართულება იყო და არის დღესაც. იცვლება მხოლოდ ფორმები და მეთოდები;
დ) სიტყვისა და აზრის გამოხატვის თავისუფლების (რომელსაც არავინ არ ებრძვის), დაცვისათვის ბრძოლის უზურპირებული დროშით რეალურად მიმდინარეობს ბრძოლა ეროვნული სიწმინდეების, საქართველოს ისტორიის, ეკლესიისა და რელიგიური გრძნობების წინააღმდეგ;
ე) სექტები, რომელნიც, სარგებლობენ რა მოსახლეობის არსებული სიდუხჭირით, ფინანსური დაინტერესებით ცოდვის ჩადენის სტიმულირებას უწყობენ ხელს.
ვ) ტოლერანტობის და თანასწორობის პროპაგანდირება ეკლესიის გვერდის ავლითა და სრული იგნორირებით ქვეყანაში, რომელიც გაიზარდა პავლე მოციქულის სიტყვებზე - „არა არს ჰურიაება არცა წარმართება; არა არს მონება, არცა აზნაურება; არა არს რჩევა მამაკაცისა, არცა დედაკაცისა, რამეთუ თქუენ ყოველნი ერთ ხართ ქრისტე იესოჲს მიერ“ (გალატელთა მიმართ III,28) - მისი გამხორციელებლების რეალურ ზრახვებს ამხელს;
ზ) საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობის სარწმუნოების აღმსარებელთ არა აქვთ ყველა დემოკრატიული ქვეყნის კანონმდებლობით გათვალისწინებული საშუალება შეურაცხყოფილმა სუბიექტებმა რომ პასუხი გასცენ შეურაცხმყოფელთ იმავე მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით.
თ) და, რაც მთავარია, მრავალი სამწუხარო ანომალიით დაკავებული საჯარო, მაშასადამე-პედაგოგიური სივრცე და ეროვნული და მართლმადიდებლური ფასეულობების წინააღმდეგ ბრძოლა სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებად საღდება.
„აგრესიულ რევოლუციურ კლასად“ გარდაქმნილი „უმცირესობების უფლებების დამცველები“ ცდილობენ სხვებსაც მოახვიონ თავისი აზრი, თითქოს თავისუფლება ყველაფრის უფლებაა, თითქოს აღარ არსებობს ზნეობრივი კრიტერიუმები და ამ აბსურდის აღიარებას ბოლშევიკური მგზნებარებით მოითხოვენ ყველასგან. თავისი პროპაგანდის შინაარსით (!) სახელმწიფოს საფუძვლებს არყევენ, ხოლო სულისკვეთებით, პრინციპებით, იდეოლოგიითა და ზოგადი მიზნებით ეწინააღმდეგებიან და ებრძვიან ადამიანის, როგორც გონიერი და თავისუფალი არსების, ჭეშმარიტ სიღრმისეულ ბუნებას. ამავე პარამეტრებში, აგრეთვე თავისი პრაქტიკით ეწინააღმდეგებიან საქართველოს ეროვნულ სახელმწიფოებრივ ინტერესებს. იგი თავისი პრაქტიკით ეწინააღმდეგება ადამიანის ბუნებრივ ადამიანურ უფლებათა იმ ნაწილს, რომელიც უკვე კოდიფიცირებულია ადამიანის უფლებათა დაცვისადმი მიძღვნილსა და საერთაშორისოდ აღიარებულ დოკუმენტებში.
ეჭვს ქვეშ დააყენეს ერთიანი ქართული კულტურული სივრცის მნიშვნელობა და საქართველოს ეკლესიის ღვაწლი საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობის პროცესში და ჯიუტად ცდილობენ საქართველოს „მულტიკულტურულ ქვეყნად“ ჩამოყალიბებას. მსგავს აქტივისტებზე საუბრობდა წმ. ილია მართალი - „ჩვენი ტყუილი ლიბერალები დღესაც იმ აზრებში ტრიალებენ, რომელთაც კარგა ხანია თავისი დრო და ჟამი მოიჭამეს, თავისი ჰქმნეს და ჩაილურის წყალი დალიეს“. (ოდნავ მაინც განათლებულმა ადამიანმა, თუ ის შეგნებულად არ ამახინჯებს ფაქტებს, უნდა იცოდეს, რომ გერმანიამ, საფრანგეთმა, ბრიტანეთმა და სხვა დემოკრატიებმა დღეს ეჭვს ქვეშ დააყენეს განუკითხავი მულტიკულტურიზმი საკუთარ ქვეყნებში). [5]
ღვთისმსახურთა და მრევლის შემადგენლობა არაერთგვაროვანია თავისი მსოფლმხედველობით. მრევლის შიგნითაც არ არის ხედვებში სრული ჰარმონია.
მისი ერთი ნაწილი, რომელმაც უკრიტიკოდ მიიღო მიმდინარე ინფორმაციული სივრცე, მიიჩნევს, რომ დასავლეთი მედიის, არასამთავრობოთა და სხვადასხვა პოლიტიკური ძალის ხელით სულიერად ხრწნის საქართველოს; მიმდინარეობს ლაშქრობა ქართველი ერის ტრადიციული ღირებულებებისა და მართლმადიდებლური ცნობიერების წინააღმდეგ; აიძულებენ ხელისუფლებას შემოღებულ იქნას სხვადასხვა უმცირესობათა დაცვის კანონმდებლობა და გადადგას მისი დამკვიდრებისთვის კონკრეტული ნაბიჯები, რაც უფრო სახიფათოდ მიიჩნევა ვიდრე რუსეთისგან საქართველოს ოკუპაციის ფაქტი. მათგან რუსეთი მართლმადიდებლური ღირებულებების მთავარ დამცველად არის მიჩნეული, ხოლო მსგავსი პოზიცია საკუთარი პატრიოტიზმის გამოვლინებად.
ჩვენი კვლევის საგანს არ წარმოადგენს და ამიტომ არ ვეხებით ამ პროცესში სპეცსამსახურების როლს. მაგრამ, უნდა აღვნიშნოთ, რომ საზოგადოებისა და სახელისუფლებო ინსტიტუტების გარკვეული წარმომადგენლები თავიანთი შეგნებული თუ შეუგნებელი უმოქმედობით ან გაუაზრებელი ქმედებებით ხელს უწყობენ ზოგი ისეთი ჯგუფების აქტიურობას, რომლებიც უზრუნველყოფენ ზემოთ ნათქვამ მითებს კონკრეტული არგუმენტაციით.
სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ მსგავსი რიტორიკა საჯარო სივრცეში იძლევა შესაძლებლობას მიეწეროს ის მთელ ეკლესიას და გამოყენებულ იქნეს მისი კომპრომეტაციისთვის (რაც ხდება კიდეც). ამასთანავე, იწვევს საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან ნეგატიურ რეაქციას, რაც, თავის მხრივ, გამოყენებულია ამ ჯგუფებისგან თავიანთი ბრძოლის სისწორისა და აუცილებლობის დასადასტურებლად.
მრევლის გარკვეული ნაწილის აზრით, საქართველოს სახელმწიფოებრიობის მრავალმხრივი ნგრევა რუსეთის დავალებით, მაგრამ ,,დასავლური ღირებულებების” სახელით ხდება. ეს უკანასკნელი გეგმაზომიერი ქმედებებით შეაძულეს ხალხს. ამასთან, ეკლესიაში მიიჩნევენ, რომ წმინდა ილია ჭავჭავაძის კლასიკური ლიბერალიზმი (რომელიც ერთმანეთისგან განსხვავებდა „ტყუილ“ და „ჭეშმარიტ“ ლიბერალს) ჩანაცვლებულ იქნა ე.წ. ფსევდოლიბერალური დემაგოგიით და დასავლური ფასეულობებიდან იმას კი არ იღებენ, რაც ჭეშმარიტი ღირებულებებია და ამავდროულად, ქართული ტრადიციული ღირებულებების იდენტური, არამედ ისეთს, რაც არც დასავლური პროგრესული მსოფლმხედველობისთვისაა მთლიანად მისაღები, საქართველოსთვის კი სულაც დამანგრეველია. აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში ტრამპი-პენსის ტანდემის გამარჯვებამ ამ ჯგუფის არგუმენტაცია გაამყარა და თვალსაჩინო გახადა ის, რომ ტრადიციული ღირებულებების დაცვა განვითარებულ დემოკრატიებშიც ბუნებრივი პროცესია.
მრევლის ორივე ჯგუფი თანხმდება იმაში, რომ გარე ძალები ცდილობენ საქართველოს თავს მოახვიონ პოლიტიკური „ფსევდოლიბერალური“ (საელესიო წრეებში დამკვიდრებული ტერმინი) ხედვები, როგორც “პროდასავლური იდეოლოგიის” ბოლო მიღწევა. საქართველოსათვის ყალბი გზის შემოთავაზება, ანუ მისთვის ე.წ. `მარგინალური ცივილიზაციის~ სამარცხვინო და უპერსპექტივო როლის შემოთავაზება გამიზნულია ქართულ ღირებულებებთან სრულიად იდენტური დასავლური ღირებულებების დისკრედიტაციაზე ფართო მასის თვალში. (ქრისტიანული ცხოვრების წესი, ადამიანის ფუნდამენტალური უფლებები და ვალდებულებები, პასუხისმგებლობა, არჩევანის თავისუფლება, კანონის უზენაესობა, რეალური თვითმმართველობა, ყველა სფეროში ანტიმონოპოლიური გარემოს უზრუნველყოფა, კანონის წინაშე თანასწორობა და სხვა).
„ფსევდოლიბერალებმა“ შეაღწიეს სახელმწიფოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში. მაქსიმალურად ლობირებენ ანტიმეცნიერულ “კონცეფციას”, თითქოს ადამიანის უმალესი ნიჭი _ თავისუფლება _ საკუთარ მდარე ინსტინქტთა აყოლის თავისუფლებაში მდგომარეობს და არა შრომის, ბრძოლისა და შემოქმედების _ მათ შორის ეროვნულ_სახელმწიფოებრივი შემოქმედების თავისუფლებაში. ბუნებრივია, რომ ეს უსუსური იდეოლოგია უპირისპირდება ქრისტიანობას და ეროვნულობას არა მხოლოდ როგორც აღმსარებლობას, არამედ აგრეთვე, როგორც სახელმწიფოებრივ აზროვნებას და ცხოვრების წესს. ერთგვარად დავბრუნდით ნერონისა და დიოკლეტიანეს ეპოქაში, სადაც პირველ ქრისტიანებს ქრისტიანობის აღიარების გამო კი არ დევნიდნენ, არამედ იმის გამო, რომ ისინი თავიანთი მრწამსის საწინააღმდეგოდ, იმპერატორებს, როგორც მიწიერ ღმერთებს, მსხვერპლს არ სწირავდნენ. დევნის განმსაზღვრელია ის, თუ საზოგადოებრივ სივრცეში რა ღირებულებებს ამკვიდრებ, და არა პრივატულ გარემოში რა რელიგიურ რიტუალებს ასრულებ.
დეკლარირების მიუხედავად, ვერ იტანენ განსხვავებულ აზრს. თუ არ დაეთანხმები მას-მედიის სრული მონოპოლიზაციის პირობებში ფაშისტად, ექსტრემისტად და ჰომოფობად (კაცთმოძულედ) მოგნათლავენ. გააპროტესტებ ძალადობას, აზრის გავრცელების შეზღუდვას, ცოდვის გავრცელებას სტიმულირებას ან მოითხოვ საჯაროდ მსჯელობას, კონცეპტუალურად ემთხვევა თუ არა მათი დეკლარირებული ღირებულებები მათსავე ქმედებებს, მყისვე საქმეში ჩართავენ მედიას და მათ ხელში არსებულ ადმინისტრაციულ რესურსს რითაც, ხშირ შემთხვევაში, მოძალადედ დაზარალებული გამოჰყავთ. ანტიდემოკრატის, შუა საუკუნეების ფუნდამენტალისტის, “მართლმადიდებლური ირანის”, “დასავლური ღირებულებების მოწინააღდეგის”, “ოკუპანტების ინტელექტუალური მხარდამჭერისა” და “რუსეთის აგენტის” იმიჯითაა გარანტირებული.
III
სახეზეა საბჭოთა სივრცისთვის დამახასიათებელი თითქოსდა გაურღვეველი ჯადოსნური წრე. ძალიან ფაქიზ თემებზე ერთმანეთთან დაპირისპირებული პოზიციები - სულიერი და მსოფლმხედველობითი განსხვავებები პროდასავლურ და თითქოს განწყობით იზოლაციონისტურ ორიენტაციის ემოციურ ფონზე. სხვა ქვეყნის აგენტურის გაუვნებელყოფის (ლუსტრაციის) კანონმდებლობისა და პრაქტიკის არარსებობის პირობებში მათი ჩართულობის მაღალი ხარისხი პროცესებში ავანტურისტებისა და სხვა ქვეყნის სპეცსამსახურების ინტერესთა რეალიზებისთვის ნოყიერი ნიადაგია. რაც დამატებით ართულებს საქართველოს როგორც პოლიტიკურ, ისე საზოგადოებრივ ცხოვრებას. ამუშავდა საბჭოთა სისტემის დროს ჩადებული შენელებული მოქმედების ნაღმები. იმ თემების მკვეთრი ხელოვნური აქტუალიზაცია, რომლის ინიციატივა საქართველოს გარეთ ძევს, საქართველოსთვის წამგებიანია მისი ეროვნული ენერგიის არარაციონალური ფლანგვის თვალსაზრისითაც და საზოგადოებრივი ჰარმონიისადმი ფრთხილი დამოკიდებულების თვალსაზრისითაც.
ბოლო პერიოდში მიმდინარე პროცესებმა შემაშფოთებელი ტენდენცია გამოკვეთა - აქციებისა და კონტრაქციების მომრავლებამ და დაძაბულობის მკვეთრმა ზრდამ საზოგადოების პოლარიზაცია რეალური გახადა. არის საფრთხე ქვეყანაში მოხდეს ისედაც დაძაბული ვითარების კიდევ უფრო ესკალაცია. რაც შესაძლებელია დიდ სამოქალაქო დაპირისპირებაში გადაიზარდოს.
საქართველოს აღარ აქვს დრო და ფუფუნება თვითდინებაზე მიუშვას პროცესები. თავისი ქვეყნის შიგნით ქართველ ერს ჰმართებს დაცვა თავისი საჯარო სივრცისა ყოველგვარი უკიდურესობებისაგან, რომლებიც საზოგადოებრივ აზრზე ძალით ზემოქმედების მცდელობებს წარმოადგენენ.
ხელისუფლება არ შეიძლება იყოს მოვლენების პასიური დამკვირვებელი. ის უნდა იყოს მოწოდებული ხელი შეუწყოს როგორც საზოგადოებრივ ჯგუფებს, ასევე საზოგადოებასა ეკლესიას შორის თანამშრომლობის პლატფორმების შექმნას, რომლებზეც შესაძლებელი გახდება ღია, საჯარო, პრინციპული, სისტემატური და მუდმივი დისკუსიის მოწყობის ორგანიზება. „დიდი ხნის ულაპარაკობამ, როგორც აზრით, ისე სიტყვითაც, ერთმანეთს დაგვაშორა“ (წმ. ილია მართალი).
ეროვნულ ღირებულებებზე დაფუძნებული და მათი თანამედროვე ფორმების მიმცემი გამჭვირვალე და ობიექტური პროცესის წარმართვა, ადმინისტრირების სანდო სახელმწიფო ინსტიტუტების შექმნა, რელიგიის სფეროში საქართველოს სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება და კონსტიტუციით გარანტირებული კონკორდატის განხორციელების კონკრეტული და ეფექტური ნაბიჯების გადადგმა პრობლემის გადასაწყვეტად პირველი რიგის ამოცანებია.
ამასთანავე, ხელისუფლებამ უნდა სრულყოს კანონმდებლობა, რითაც, ერთი მხრივ, სახელმწიფოს წარმატებული მართვის შესაბამისი ბერკეტი მიეცემა და, მეორე მხრივ, დაიცავს ერსა და სახელმწიფოს კაპიტულაციისგან უცხო ძალების წინაშე, ანუ ისეთი დათმობებისაგან, რომლებიც ვნებს საქართველოს სახელმწიფროებრივ სტრატეგიულ ინტერესებს და რომელთა გამოსწორება შემდეგში შეუძლებელი იქნება.
ცივილიზებულ სამყაროს შემუშავებული აქვს და ცხოვრებაში წარმატებულად იყენებს, კანონის გარდა, ზნეობრივ სტანდარტებს, ეთიკური კოდექსის „დაწერილ“ თუ დაუწერელ ნორმებს. მსოფლიოს ყველა ცივილიზებულ ქვეყანაში არსებობს კანონმდებლობა, რომელიც მავნე ზემოქმედებისგან იცავს ადამიანს და არეგულირებს საზოგადოებრივი ცხოვრების სტაბილურობას. (მაგ. აშშ-ის ფედერალური კანონი “კომუნიკაციების ზნეობრივი სტანდარტების” შესახებ). დასავლური მედიასივრცე დაუშვებლად მიიჩნევს ბილწსიტყვაობის, უხამსობის, ძალადობის და ა. შ. სტიმულირებასა და პროპაგანდას, როგორც ეს ხდება ქართულ არხებზე.
საქართველოში ასეთი კანონმდებლობის მიღება მიუწვდომელი ფუფუნება ხდება. მედია, თავისი თოქ-შოუების მეშვეობით და სკანდალური გადაცემებით, რომელიც თავისი ყურადობის გაზრდაზეა ორიენტირებული საერთო პოზიციების შეჯერების ნაცვლად დაპირისპირების ესკალაციას უწყობს ხელს. ოპონირება დამყარებულია უმეცრებაზე, შემოქმედებითი ნიჭის არარსებობაზე და, უკეთეს შემთხვევაში, გამორჩეული საჯარო ყურადღების მოპოვების სურვილზე გამორჩეული პოზიტიური პირადი მახასიათებლების უქონლობის პირობებში.
ხელისუფლებამ მამობილიზებელი როლი უნდა იტვირთოს მთლიანი ქართული საზოგადოებრივი საქმიანობის გააქტიურებისა და ეკლესიისა და საზოგადოების ურთიერთობის დინამიური პროცესების წარმართვის საქმეში. საზოგადოებისა და, განსაკუთრებით, მისი მოზარდი თაობების ფსიქოლოგიური და მორალური ინტერესების დაცვის მიზნით სახელმწიფო ვალდებულია საზოგადოებას მისცეს მეცნიერულად დაუსაბუთებელი პროპაგანდისაგან თავდაცვის საშუალება, რომელსაც საზოგადოება შეცდომაში შეჰყავს და ტენდენცია აქვს ამ საზოგადოების გონებრივი და მორალური დონის დაქვეითებოსა მარგინალური ცივილიზაციის დონემდე.
IV
სამოქალაქო მშვიდობის დამყარება, ქვეყნის აღმშენებლობის დაწყება და არსებული დაპირისპირების თანამშრომლობის რელსებზე გადაყვანა შესაძლებელია, თუ მოხდება ეკლესიის მრევლის (მოსახლეობის უმრავლესობის) ორგანიზება აქტიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ჩასართავად - ერთ ადამიანში მრევლის წევრისა და სახელმწიფოს მოქალაქის ჰარმონიული შერწყმა (სინერგია).
ერთი მხრივ, ეს ადამიანი, როგორც მრევლის წევრი, იქნება სულიერი შვილი დედა-ეკლესიისა, რომელიც ყოველთვის იყო და დღესაც არის თავისუფალი, ღირსეული, დიდი პასუხისმგებლობის მქონე, ეროვნული ცნობიერების, თავისი არსით დემოკრატიული, რეალურად ტოლერანტულ-მიმტევებელი და პატრიოტი პიროვნებების აღზრდისა და ჩამოყალიბების კერა. საქართველოს ეკლესია დღესაც საქართველოში არის ერთადერთი საზოგადოებრივი ინსტიტუტი, რომელიც ამკვიდრებს ხალხში აბსოლუტურ ზნეობრივსა და მორალურ ღირებულებებს, ანუ ცხოვრების ისეთ ამაღლებულ მიზნებს, რომელთათვისაც სიცოცხლის გაწირვა ღირდეს. იგი ადამიანებს აძლევს ღვთისგან დადგენილ კანონებს, რომელთა მეშვეობითაც ადამიანმა უნდა მოიპოვოს შინაგანი მშვიდობა, თავისუფლება, განსაზღვროს და მოიწესრიგოს თავისი ცხოვრების წესი.
მეორე მხრივ, როგორც მოქალაქე, იგი იქნება საქართველოს სახელმწიფოს ერთგული შვილი, რომელიც მოწოდებულია დაიცვას, განავითაროს და სამარადისოდ შეუნარჩუნოს თავის შთამომავლობას ქვეყანა - „საქართველო“, მისი სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა და თავისუფლება, მოსახლეობის უსაფრთხოება, კეთილდღეობა და სამოქალაქო მშვიდობა.
ასეთ მოქალაქეთა ერთობა ქმნის ძლიერ, მდგრად, სახელმწიფოებრივად მოაზროვნე და მაღალი პასუხსმგებლობის მქონე სამოქალაქო სივრცეს და, ამავდროულად, ხდება ეკლესიის სოციალური პარტნიორი საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.
მას ძალუძს მოძებნოს საკუთარი ადგილი ცივილიზებულ თანამეგობრობაში, ინტეგრირებულ იქნას საერთაშორისო ურთიერთობათა თანამედროვე სისტემაში, ოპერატიული რეაგირება მოახდინოს მიმდინარე გამოწვევებზე და ამავე დროს შეინარჩუნოს საკუთარი პიროვნული და ეროვნული თვითმყოფადობა, რომელიც განისაზღვრება ქრისტიანულ ღირებულებებზე დაფუძნებული სისტემით და ქართული ტრადიციულ ყოფა-ცხოვრების წესებით, შეინარჩუნოს ერთიანი ეროვნული ცნობიერება, საქართველოს კულტურის ერთიანი სივრცე, ზოგადქართული ყოფა-ცხოვრების ტრადიციად დამკვიდრებული წესით; რიგითი კაცის ცნობიერებაში აღდგება ქართული ინტელექტით, დამწერლობით და ზეპირსიტყვიერებით შექმნილი სინამდვილე, საკაცობრიო სინამდვილეში თანაარსებობის შედეგად ისტორიულად ჩამოყალიბებული და განმტკიცებული. საკუთარი ქვეყნისა და საკაცობრიო კულტურის სინთეზის მატარებელი, ისტორიულად და ტერიტორიულად საქართველოს სახელმწიფოს საზღვრებში ჩამოყალიბებული, სხვადასხვა კუთხეში დაბადებული და გაზრდილი.
ქართველი ადამიანისთვის დამახასიათებელი ზნეობის ნორმებიდან გადახვევას კი ეს მორწმუნე და სოციალურ-პოლიტიკურად მოწიფული რიგითი კაცი განიხილავს, არა როგორც „შეურიგებელ კლასობრივ მტრობას“, არამედ როგორც ინდივიდის კონფლიქტს საკუთარ თავთან და საზოგადოებასთან, როგორც ტრადიციებისგან მოწყვეტას და აღზრდის ხარვეზს; ამასთანავე, მხოლოდ ასეთ და თავის ღირებულებებში დარწმუნებულ ადამიანებისგან შემდგარ უმრავლესობას ძლუძს შექმნას ისეთი მდგრადი სამოქალაქო სივრცე, რომელიც ერთი მხრივ გამორიცხავს ავანტურისტებისა და სხვა ქვეყნის დაინტერესებული ჯგუფების მხრიდან სხვადასხვა უმცირესობებისა თუ ჯგუფების სახელმწიფო რყევების ორგანიზების პროცესში გამოყენებას და, მეორე მხრივ იქნება ამ უმცირესობებისთვის თავიანთი უფლებების რეალიზაციის გარანტი. ამ უკანასკნელის გააზრება და თანამედროვე ცხოვრების პირობებში ადაპტირება კი ასეთი მოქალაქისა და მთლიანად სახელმწიფოს (საზოგადოების) მთავარი საზრუნავი გახდება.
საქართველოს ეკლესია მუდამ იყო არა მარტო რელიგიურ--აღმსარებლობითი მიმართულების ინსტიტუტი, არამედ ეროვნულ-საკაცობრიო და მაღალზნეობრივი ქმედებების მასტიმულირებელი, ხელისშემწყობი და, ხშირად, საკუთარი თვითშეწირვით მაგალითის მიმცემიც. ეს ფუნქცია მას თვით მებრძოლი ათეიზმის პირობებშიც კი ვერ წაართვეს. „საბჭოთა უძრაობისა“ და სტაგნაციის დროს სწორედ ეკლესიის წიაღში წარმოიშვა თავისუფალი ქართული სამოქალაქო სივრცე, რომლის წარმომადგელებმა ერთ-ერთი მთავარი როლი ითამაშეს დამოუკიდებელი ქართული სახელმწფოს შექმნის საქმეში. დღესაც, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიამ თავისი ძალისხმევა უნდა მიმართოს გათითოკაცებული ინდივიდების ერთიან სამოქალაქო საზოგადოებად ფორმირებისკენ, რომელმაც პასუხი უნდა გასცეს ქვეყნის წინაშე არსებულ გამოწვევებს. მასზე უკეთესად ამას ვერავინ შეძლებს.
ძლიერი სამოქალაქო პარტნიორის არსებობა მოხსნის მტრულად განწყობილი ძალების მხრიდან საქართველოსა და მის ეკლესიაზე შეტევების საფრთხეებს. საქართველოს ეკლესია, გარედან ზეწოლის შემცირების პარალელურად თვითონვე მოუვლის მის წიაღში არსებულ პრობლემებს (ეკლესია თავისთავად ცოცხალი ორგანიზმია, სადაც შეიძლება გარკვეული პრობლემა რეალურად არსებობდეს), ეკლესიას გამოიყვანს თავდაცვის მდგომარეობიდან და ის ღია, საზოგადოების ყველა ჯგუფისთვის გახსნილი და შემკრები ინსტიტუტი გახდება.
ერთ ადამიანში სახელმწიფოს მოქალაქისა და მრევლის წევრის ჰარმონიული შერწყმაAგარანტიაა იმისა, რომ ადამიანი აღარ დაუბრუნდეს საბჭოეთისთვის დამახასიათებელ მდგომარეობას, როცა საჯარო სივრცეში ლენინის ციტატებით საუბრობდა, სახლში კი იმავე ლენინზე იგივე კაცი ანეგდოტებს ჰყვებოდა. ასეთი გაორებული ადამიანი დამოუკიდებელი და თავისუფალი სახელმწიფოს მშენებელი ვერ იქნება, ვერ იქნება მორალური პასუხისმგებელი თავისავე გადაწყვეტილებაზე. ის მხოლოდ ბუზღუნა, მაგრამ მორჩილი და მართვადი “კეთილგონიერი შემგუებელი” მასის შემადგენელი წევრი იქნება.
თუ ეს ჰარმონია დაირღვა, ეკლესია დაკარგავს პარტნიორს და, თავის მხრივ, მოქალაქე კარგავს თავისი ცნობიერების ერთ-ერთ მკვიდრ საფუძველს, ზნეობრივ მარეგულირებელს, ძლიერების წყაროს და სულიერ ორიენტირს. ადამიანი დარჩება ან როგორც მხოლოდ არსებობისათვის ბრძოლისთვის განწირული მაღალ ზნეობრივ ღირებულებებისკენ გზამოჭრილი მდაბალ ინსტიქტების დაკმაყოფილებისკენ მიდრეკილი ადვილად მართვადი, უპასუხისმგებლო, პიროვნული თვითმყოფადობისაგან დაცლილი უსახური, მორჩილი მასის ნაწილი. სახელმწიფო კი დარჩება მუდმივი არასტაბილურობისთვის განწირული ღირსეული და შეგნებული სახელმწიფოებრივი მოტივაციის მქონე მოქალაქეთა გარეშე. ეს ფორმულა გამოიყენება სხვა აღმსარებლობის მატარებელ ან საერთოდ ათეისტი ადამიანების მიმართაც, რადგანაც მათ თავისი ხედვების დაცვისაა და განვითარების შესაძლებლობა მხოლოდ მყარი თავისუფალი საზოგადოების პირობებში ექნებათ.
სახელმწიფო ინსტიტუტების, ეკლესიისა და სამოქალაქო საზოგადოების მჭიდრო თანამშრომლობა დროის მოთხოვნაა. „ვაი იმ ხალხს, რომელსაც საერთო ძარღვი გაუწყდა; ვაი იმ ქვეყანას, საცა საერთო ძარღვში სისხლი გაშრა, საცა ყველაში თითო არ არის და თითოში – ყველა, საცა თვითეული ყველასათვის არ ჰფიქრობს და ყველა თვითეულისათვის, საცა “მე” ხშირია, და „ჩვენ“ – იშვიათი!“ - წმ ილია მართალი.
საზოგადოებამ უნდა მოძებნოს საკუთარ თავში ძალა, რომ თვალი გაუსწოროს საშიშროებას და იმოქმედოს ვითარების შესაბამისად, თუნდაც ამის გამო დღეს პრობლემები შეექმნას, რადგან ხვალ უფრო დიდი განსაცდელის წინაშე იქნება. საჭიროა ქართულმა პოლიტიკამ და სამოქალაქო საზოგადოებამ მოახდინოს ახალი რეალობების კომპლექსური ანალიზი და ჩამოაყალიბოს კონკრეტული მექანიზმი საფრთხეების ლიკვიდაციის თვალსაზრისით. გათვალისწინებული უნდა იქნას წინაპრების გამოცდილება, რომელიც ეფუძნება საქართველოს მოქალაქეთა თვითიდენტიფიკაციის, საერთო ეროვნულ - სახელმწიფოებრივი ღირებულებების ხელშეუხებლობის დაცვის და განვითარების პრინციპებს. სასწავლი გვაქვს მხოლოდ და მხოლოდ მიზნის რეალიზების ტექნოლოგია.
მხოლოდ მათზე დაყრდობით არის შესაძლებელი დანაწევრებული საზოგადოების გაერთიანება. ქართველ ერს უფლება აქვს (და ვალდებულებაც!), დაიცვას თავისი ღირებულებები, რადგანაც `ქრისტიანობა, ქრისტეს მოძღვრების გარდა, ჩვენში ჰნიშნავდა მთელის საქართველოს მიწა-წყალს, ჰნიშნავდა ქართველობას. ქართველი და ქრისტიანი ერთსა და იმავე მნიშვნელობის სიტყვები არიან... ქრისტიანობა პოლიტიკური ქვითკირიც იყო საქართველოს მრავალ ნაწილების გასაერთიანებლად და შემოსაკრებად. ერთობა სარწმუნოებისა ერთობას ერისას მოასწავებდა.~ (წმ. ილია მარათლი)