1. შემფასებლობითი საქმიანობა საქართველოში სრულფასოვნად კანონმდებლობით ჯერ კიდევ არაა დარეგულირებული.
2. 2016 წლის 8 ივნისის საქართველოს კანონით „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ დაევალა საქართველოს მთავრობას 2017 წლის 31 დეკემბრამდე საშემფასებლო საქმიანობის შესახებ საკანონმდებლო აქტის შემუშავება.
3. საქართველოს მთავრობის მიერ კანონის შესრულების ვადა გადაწეულ იქნა ჯერ 2018 წლის 31 დეკემბრამდე, ხოლო შემდეგ 2019 წლის 1 ივლისამდე.
4. 2019 წლის 1 ივლისისათვის არც კანონპროექტი არ წარმოუდგენია მთავრობას და არც დავალების შესრულების ვადა არ გაუგრძელებია.
5. ის რომ კანონპროექტი მზად უნდა ყოფილიყო 2017 წლის 31 დეკემბრამდე და დღესაც არაა წარმოდგენილი ვადის არაერთგზის გადაწევის გამო, მიუთითებს მმართველობის დიდ ნაკლოვანებაზე, მაგრამ ის რომ ბოლო „განვადებით“ კანონპროექტი 2019 წლის 1 ივლისამდე უნდა ყოფილიყო მზად და არა თუ წარმოდგენილი არაა, არამედ წარმოდგენის ვადის გაგრძელებაც კი არ უცდია მთავრობას, მიუთითებს სახელმწიფო მანქანის უწესრიგობის ფაქტზე - მთავრობა არ ასრულებს არა მარტო კანონის მოთხოვნას, არამედ თავის თავს აყენებს კანონზე ზევით, ანუ ღალატობს ერთ-ერთ უმთავრეს პრინციპს - კანონის უზენაესობის პრინციპს!
6. კანონდარღვევის ფაქტი სახეზეა და მისი გამოსწორება არ მომხდარა დღემდე, რაც საქართველოს მთავრობის რეპუტაციასა და რაც მთავარია, ახალი კანონის ამოქმედების შედეგად მოსახლეობის მიერ სიკეთის მიღების მიზნებს, აზარალებს. შემფასებლობითი საქმიანობის მოუწესრიგებლობა ძალიან ძვირი უჯდება ქვეყანასა და ხალხს: უამრავი ფინანსური და ადამიანური ისტორიას უფრო კეთილი დასასრული ექნებოდა იქ სადაც გირავნობის, პრივატიზების, მიწისა და უძრავი ქონების, შესყიდვების, გადასახადების, ქონების სახელმწიფო საკუთრებაში მოქცევის და სხვა მრავალი აქტივობებია. წარმოუდგენლად საჭირო იქნება გამართული შემფასებლობითი სისტემა უახლოეს პოსტკრიზისულ მომავალში ეკონომიკური სუბიექტების ზარალის შესაფასებლად.
7. სახელმწიფო მმართველობითი სისტემის კანონმდებლობით პასუხისმგებელმა ვერც ერთმა ინსტიტუტმა და მექანიზმა ვერ შეძლო არსებული კანონდარღვევის პრევენცია ადრეული გაფრთხილების ან დარღვევის დროული აღმოჩენის სისტემით, დარღვევა ვერ შენიშნა ვერც შიგა და ვერც გარე მაკონტროლებელმა და საზედამხედველო ინსტიტუტებმა, დარღვევა არ დაფიქსირებულა კანონმდებლობის შემუშავება - აღსრულების პროცესში ჩართული ათეულობით სტრუქტურისა და ასეულობით სახელმწიფო - საჯარო მოხელის მიერ. შედეგად, საქართველოს მთავრობა ვერ გამოვიდა და რჩება კანონის უზენაესობის უარმყოფელ ინსტიტუტად.
8. 2016 წლიდან, კანონის შეუსრულებლობამ და ვადის გაგრძელებამ გაიარა ორი პრეზიდენტის - გ.მარგველაშვილი, ს.ზურაბიშვილი, სამი პრემიერის - გ.კვირიკაშვილი, მ.ბახტაძის, გ. გახარიას, ორი მოწვევის პარლამენტის სამი თავმჯდომარის - დ.უსუფაშვილი. ი. კობახიძე, ა. თალაკვაძე, საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის თავმჯდომარეების - დ.ონოფრიშვილის, თ.მეჭიაურის, ი.კოვზანაძის, დარგობლივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტის თავმჯდომარეების -ზ. ტყემალაძის, რ. კაკულიას, საქართველოს ფინანსთა მინისტრების - ნ. ხადურის, დ. ქუმსიშვილის, მ. ბახტაძის, ნ. გაგუას (მ.შ.), ი. მაჭავარიანის ხელში (მათი აპარატების ჩათვლით) და არც ერთ მათ დაქვემდებარებულ ინსტიტუტს არ დაუსვამს კითხვა რატომ არ სრულდება კანონი? ხოლო 2019 წლის 1 ივნისი, როგორც კანონის პარამეტრული დარღვევის დღე, არც ერთ მოქმედ ინსტიტუტს არ დაუფიქსირებია თავის რადარზე.
9. პერსონალური პასუხისმგებლობა 2019 წლის 1 ივნისიდან მთავრობის მიერ კანონის უზენაესობის პრინციპის დარღვევისათვის, რადგანაც საქართველოს კონსტიტუციით, მთავრობის მეთაური პრემიერ - მინისტრია, წარმოეშვა ჯერ, იმ დროისათვის პრემიერ - მინისტრს მამუკა ბახტაძეს, ხოლო მისი გადადგომის შემდეგ, კანონდარღვევის განგრძობადობისა და მმართველობაში მემკვიდრეობითობის პრინციპიდან გამომდინარე. მთავრობის მოქმედ მეთაურს - გიორგი გახარიას.
10. პრემიერ - მინისტრი გ.გახარია დანიშვნისთანავე გახდა მთავრობის იმ თვისებებსა და მდგომარეობაზე პასუხისმგებელი, რაც მემკვიდრეობით მიიღო. რატომ ვერ შეძლო ამ მემკვიდრეობისაგან გათავისუფლება? კონკრეტულ შემთხვევაში თუნდაც ფორმალურად - კანონის დავალების ვადის გადაწევით? ან მაშინ, როდესაც 2019 წლის 26 ნოემბერს, მისი ხელდასმით, იმავე „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ საქართველოს კანონში და იმავე მუხლში, სადაც ეს ვადაა მითითებული, მოხდა სხვა შემთხვევისათვის ვადის გადაწევა?
11. კანონდარღვევის პრევენცია ვერ მოახდინა საქართველოს მთავრობის აპარატმა და უშუალოდ კანონშემოქმედებაზე ზედამხედველმა საპარლამენტო მდივნებმა. კანონპროექტის წარმოუდგენლობის ფაქტი ვერ შენიშნა და ვერც გამოასწორა მთავრობის აპარატის ვერც ყოფილმა და ვერც მოქმედმა უფროსებმა (შალვა თადუმაძე, გიორგი ჭოლაძე, ნათია მეზვრიშვილი) და საპარლამენტო მდივნებმა (ნათია მიქელაძე, ბექა დოჭვირი).
12. კანონის აღსრულებაზე ზედამხედველობის ფუქცია ვერ შეასრულა ვერც საქართველოს პარლამენტმა და პირველ რიგში პროფილურმა - დარგობრივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტმა (თავმჯდომარე რომან კაკულია). უარყოფითი როლი შეასრულეს იურიდიული დეპარტამენტისა და საბიუჯეტო ოფისის არაფლისმთქმელმა დასკვნებმა
.
13. მთავრობა ამ სიტუაციაში აღმოჩნდა აღნიშნული გულგრილობის კონტექსტის ხელშეწყობით, რამაც საშუალება მისცა, რომ კანონპროექტის უშუალო შემსრულებელს - საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს და მის დაქვემდებარებულ ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებას არ შეესრულებინა მასზე დაკისრებული ფუნქცია, რამაც ჯაჭვური რეაქციით გამოიწვია მთავრობის მიერ კანონდარღვევა.
14. ფაქტობრივად შეიქმნა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროში შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ კანონპროექტის მთავრობაში ინიცირების შეუსრულებლობის საერთო მიზნით, შემთხვევით გაერთიანებული ჯგუფი - „შეთქმულთა კლასტერი“: ფინანსთა მინისტრი ივანე მაჭავარიანი, ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების - სამსახურის უფროსი იური დოლიძე და საბჭოს თავმჯდომარე, ფინანსთა მინისტრის მოადგილე ნიკოლოზ გაგუა.
15. აღნიშნული კლასტერის გენეზისი „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ“ კანონის მიღების დროიდან მოდის და დაკავშირებულია ამ კანონში, კანონის საგნიდან გარეთ მდგომი შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ ჩანაწერებთან და ამ ჩანაწერებში ჩადებულ ჩანაფიქრში. ამ ჩანაწერებით შეიქმნა შთაბეჭდილება თითქოს შემფასებლობითი და აუდიტორული საქმიანობა აღრეულია ერთმანეთში და მომავალში საჭიროა მათი გამიჯვნა. თუ ამ კანონში არ იქნებოდა შემფასებლობასთან დაკავშირებული ჩანაწერები, მაშინ ხომ აუდიტორებთან მათი გამიჯვნა ნორმატიულად იქნებოდა დადგენილი. ეს ჩანაფიქრი იყო შემფასებლობითი საქმიანობის მმართველობითი „შთანთქმის“ იდეა. აქედან მოდის კანონში მოცემული ფორმულა „აუდიტორული და საშემფასებლო პროფესიების გამიჯვნის მიზნით“ „საშემფასებლო საქმიანობის შესახებ საკანონმდებლო აქტის“ შექმნაზე.
16. შემფასებლობითი საქმიანობის „მოთვინიერების“ საჭირო კანონის საჭირო დროს მიღების გეგმისათვის მომენტი არ დადგა საშემფასებლო საქმიანობის კანონპროექტის მიღების პირველი ვადისათვის. ამ მიზნის განხორციელება ვერ მოესწრო ვერც ერთი შემდგომი გადავადების ფარგლებში და ვერ ჩაეტია ის ბოლო დადგენილ ვადაში - 2019 წლის 1 ივლისამდე.
17. თავდაპირველად კანონში შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ ნორმები, როგორც აღინიშმნა, იმიტომ მოხვდა, რომ ყოფილიყო შემფასებლობითი საქმიანობის მომავალის გადაწყვეტა „შებოჭილი“ მანამ, სანამ არ დადგებოდა საუკეთესო მომენტი ამ საქმიანობის ინსტიტუციური შეთავსებისათვის.
18. 2019 წლის 1 ივლისამდე შექმნილი სიტუაცია, უფრო სამსახურის შიდა პრობლემების გამო, არ იყო სასურველი („ბუღალტრებს“ კი წაართვეს „აუდიტი“, მაგრამ ეხლა აუდიტორების რაოდენობის „ოპტიმიზაცია“ და „სეგრეგაცია“, მათთვის გარანტირებული ბაზრის შექმნის პროცესი არ იყო დამთავრებული), მაგრამ განვითარდა ისეთი პროცესები (მათ შორის საქართველოს პარლამენტში შეტანილ იქნა კერძო საკანონმდებლო ინიციატივით კანონპროექტი „შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ“, რომელშიც რეალირად იყო გამიჯნული აუდიტორული და შემფასებლობითი საქმიანობა, მათ შორის სახელმწიფო ზედამხედველობის ვერტიკალში), რომელმაც აიძულა „საშემფასებლო საქმიანობის შესახებ“ კანონის პროექტის განხილვა დაეწყო მის უშუალო ავტორს - ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის სამსახურს (ხელმძღვანელი ი. დოლიძე).
19. კანონპროექტის ავტორის პოზიციაში, რომ შემფასებლობითი საქმიანობის ზედამხედველობას უნდა განეხორციელებია საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებას - ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურს, გაიშიფრა შემფასებლობითი საქმიანობის „შთანთქმის“ ზემოთაღნიშნული ჩანაფიქრის განხორციელების დაკანონების მცდელობა. ამასთან, ასეთი ნორმა აშკარად ეწინააღმდეგებოდა კანონით განსაზღვრულ დავალებას აუდიტორული და საშემფასებლო საქმიანობისა და პროფესიების გამიჯვნის შესახებ.
20 . დებატები, მისი მონაწილეთა ხელოვნური შეზღუდვის მიუხედავად, სულ უფრო და უფრო სკანდალურ ხასიათს იძენდა, განსაკუთრებით ოპონენტთა სწორი, სამართლიანი და მოქნილი პოზიციის გამო: აუდიტორული და შემფასებლობითი საქმიანობის ნორმატიული გამიჯვნა უნდა შეიცავდეს მათი სახელმწიფო ზედამხედველობის გამიჯვნასაც. ამისათვის კი უნდა შეიქმნას დამოუკიდებელი სახელმწიფო შემფასებლობითი საქმიანობის ზედამხედველობის სამსახური, ან უკიდურეს შემთხვევაში ,მოხდეს მისი სრულფასოვანი, ავტონომიურობის შემანარჩუნებელი გაერთიანება არსებულ „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის სამსახურში“, ამ უკანასკნელის „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგების, აუდიტისა და შეფასების სამსახურად“ რეორგანიზაციის გზით. ასეთი პოზიციის წინააღმდეგ კანონპროექტის ავტორებს კონტრაგუმენტები არ გააჩნდათ.
21. ალტერნატიული იდეის ნებისმიერი სახით განხორციელება კი ნიშნავდა შემფასებლობითი საქმიანობის „შთანთქმის“ გეგმის ჩაშლას, ამასთან თუ მოხდებოდა „ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგების, აუდიტისა და შეფასების სამსახურად“ რეორგანიზაცია ეს დამატებით გამოიწვევდა სამსახურის კადრებით ხელახალ დაკომპლექტებას, რაც საფრთხის ქვეშ აყენებდა სამსახურში ჩამოყალიბებული „გუნდის“ უცვლელობას და ეს მაშინ, როდესაც სამსახურს ურთულესი 2020 წელი ელოდა, ურთულესი გადასაჭრელი პრობლემებითა და წინააღმდეგობებით, სადაც „გუნდის“ უცვლელობას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნებოდა.
22. კანონპროექტის საკანონმდებლო მსვლელობის შემთხვევაში უდიდესი ალბათობით ალტერნატიული ორი წინადადებებიდან გავიდოდა რომელიმე ერთი.
მოვლენების ასეთმა პერსპექტივამ, კანონპროექტის ავტორებს, რომლებიც დადგნენ რა დილემის წინაშე - შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ კანონს მიღებით ან შემფასებლების „გათავისუფლება“ ან/და საკადრო ცვლილებები, ეტყობა ახალი გეგმისაკენ უბიძგა: შემფასებლობითი საქმიანობის შესახენ ახალი კანონის მიღების პედალირება და სტატუს ქვოს შენარჩუნება.
23.შედეგით, რომ კანონპროექტი დღემდე არაა წარდგენილი არც მთავრობაში და არც პარლამენტში ოფიალურად, ადასტურებს კანონის ნორმის დარღვევის, როგორც დამცავი და დროის გაყვანის მექანიზმის გამოყენებას, მით უმეტეს რომ ასეთ დარღვევაზე უშუალო პასუხისმგებელი მთავრობა და პრემიერ - მინისტრია. ამ გადასწყეტილებაში გათვალისწინებულია პოლიტიკური რთული კონიუნქტურა და დარღვევისათვის განგაშის მექანიზმის სისუსტეები. კანონში ვადის გადაუწევლობით კანონდარღვევებში ჩანს, თითქოს პირველადი იყოს გულგრილობა და უპასუხისმგებლობა, ხოლო მეორადი ეგოიზმი და კერძო ინტერესები, როდესაც ყველაფერი შებრუნებითაა და პირველია მეორესაგან ნაწარმოები.
ეს იყო პრემიერ - მინისტრის დარტყმის ქვეშ დაყენების გადაწყვეტილება.
24. აღწერილი ამბავი გამოხატავს სახელმწიფო მმართველობითი სისტემის სისუსტეს, როდესაც ერთმა ან/და რამოდენიმე პიროვნებამ მმართველობის ქვედა დონეებიდან მოახერხა კანონმდებლობის განვითარების წლებით შეფერხება, ხოლო მისი ამ საქმიანობის აღკვეთა ვერ შეძლო ვერსც ინსტიტუტრბმა და ვერც პირველმა პირებმა. სწორედ ასეთი შესაძლებლობის გამომრიცხველი ინსტიტუციური რეფორმების განუხორციელებლობა არის მთავარი საყვედური მთავრობის მეთაურისა და მმართველი პარტიის თავმჯდომარისათვის. აღნიშნულის მსგავს საქმის გამფუჭებლობის ავტომატურ ამოგდებას უნდა ახდენდეს სისტემა.
25. მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში სისტემამ ვერ მოახერხა ვერც კანონდარღვევის პრევენცია, ვერც მისი გამოსწორება. მან ვერ შეძლო წინ დადგომოდა მმართველობითი იერარქიის ქვედა დონეზე მიღებულ გადაწყვეტილებას. ეს აჩვენებს სად ფუჭდება საქმე, რომ უწესრიგობით ყველაზე ღრმა დონეებია გამსჭვალული და პოლიტიკური თანამდებობის პირები ხშირად თავისი (როგორც წესი მოკლე) კარიერის მანძილზე ამ დონეებზე საკითხების გარკვევასა და ჩაღრმავებას ვერ ახერხებენ. მმართველობის ეს ქვედა დონეები ახერხებენ ზედა დონეებისაგან ავტონომიურად საკითხების გადაწყვეტას, ამისათვის სარგებლობენ პოლიტიკოსების არაინფორმირებულობითა და რუტინაში ჩართულობით. ან, თუ არსებობს საფრთხე, რომ მათი ჩანაფიქრი გადაწყვეტილების პროექტის „შეცურებით“ არ გამოვა ამა თუ იმ ხელმძღვანელთან, ელოდებიან მომენტს - პოლიტიკურ დაძაბულობას, არჩევნებს და ა.შ. როდესაც პოლიტიკოსთა აზრი და გონება სხვა საკითხებითაა დაკავებული და მაშინ ახდენენ გადაწყვეტილების პროექტის ინიცირებას. იშვიათად, მაგრამ ასეთი ინიცირებით საკანონმდებლო გადაწყვეტილებებიც მიიღება. იგივე თვისების კონტექსტი აქვს გ.გახარიასადმი ფინანსთა სამინისტროს „შეთქმულთა კლასტერის“ (ვ. მაჭავარიანი, ი. დოლიძე, ნ. გაგუა) ობსტრუქციას. შეძლებს გ.გახარია მის დაძლევას?
26. შეძლებს მაშინ, თუ არ დაელოდება მმართველობის სისტემის მიერ საკითხის გადაწყვეტას და გადავა ხელით მართვის რეჟიმზე, თანაც, თუ ექნება ამისათვის, პრემიერ - მინისტრის რანგში, ფუნქციონირების დრო. „შეთქმულთა“ გათვლა სწორედ ამ დროის ნაკლებობასა და ცაიტნოტზეა გათვლილი.
27. მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება აღდგეს მთავრობისა და გ.გახარიასათვის მიყენებული რეპუტაციული ზიანი და გაჩნდეს წესრიდის დამყარების იმედი, თუ:
27.1. საქართველოს მთავრობის მიერ სასწრაფოდ იქნება უზრუნველყოფილი „შემფასებლობითი საქმიანობის შესახებ“ კანონპროექტის საქართველოს პარლამენტში წარდგენა და უკვე საგაზაფხულო სესიაზე მის მიღება;
27.2. სამსახურეობრივი მოკვლევით დადგინდება, მთავრობის აპარატში, საპარლამენტო მდივანთან თუ რატომ არ მოხდა კანონის დავალების შესრულების ავტომატურ რეჟიმში კონტროლი, რომელმა რგოლმა და ვინ დაუშვა გადაცდომა /შეცდომა/ სამსახურეობრივი გულგრილობა კონკრეტულ შემთხვევაში და მიღებულ იქნება შესაბამისი გადაწყვეტილება მთავრობის აპარატის მუშაობის გაუმჯობესების თაობაზე;
27.3. სამსახურებრივი მოკვლევით დადგინდება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს მთავრობაში კანონპროექტის ინიცირების განუხორციელებლობის ობიექტური მიზეზები, თუ სუბიექტური მოტივები და მიღებულ იქნება მოკვლევის შედეგების ადექვატური გადაწყვეტილებები.
27.4. სამსახურეობრივი მოკვლევით დადგინდება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებისს - ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურში კანონპროექტის წლების განმავლობაში მოუმზადებლობის და ბოლო წლებში კი მომზადებული კანონპროექტის შემდგომი მსვლელობის შეფერხების მოტივები, მიზეზები და განხორცელდება დასკვნის შესაბამისი ღონისძიებები.
28. თუ ამას ვერ შეძლებს გ. გახარია, მაშინ კვლავ ისე მოხდება, როგორც აქამდე არაერთხელ: „წყალნი წავლენ და წამოვლენ, ქვიშანი დარჩებიანო“, ანუ გახარიები წავლენ, დოლიძეები დარჩებიან!