კოოპერატივების მარცხი ქართული სოფლისთვის კატასტროფა იქნება!

ღია წერილი „ქართული ოცნება-დემოკრატიული საქართველოს"

თავმჯდომარეს  ბიძინა ივანიშვილს

ბატონო ბიძინა,

დღეს ქართული სოფლის მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა იმყოფება უკიდურეს გაჭირვებაში - არ გააჩნია არათუ სამეწარმეო პროექტების დაფინანსების, ან თანადაფინანსების შესაძლებლობა, არამედ, გაჭირვებით ახერხებენ ყოველდღიურ თავის გატანას.  ამ გარემოებას მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს აგრარული სექტორისადმი  არასისტემური მიდგომები, დარგების უკუშედეგების მომტანი ორგანიზაციული მოწყობა და მცირემიწიანობის პრობლემა. 

სოფლის მეურნეობის  განვითარების დაბალი დონე გახდა ქვეყანაში სიღარიბის განმაპირობებელი და მაღალი სოციალური პოლარიზაციის საფუძველი, რაც, უპირველეს ყოვლისა, აისახება ჯინის (სოციალური უთანასწორობის) ინდექსში (0,40), რომელიც პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებიდანაც კი ყველაზე მაღალია რუსეთის შემდეგ. ასეთი სოციალურ-ეკონომიკური გარემო განაპირობებს სოფლებიდან მოსახლეობის მიგრაციის მაღალ დონეს (2002 წელთან შედარებით მოსახლეობა 36%-ით არის შემცირებული).  სიღარიბე სასურსათო უსაფრთხოების განუხორციელებლობის ძირითადი მიზეზია. 

არსებული რეალობიდან გამომდინარე, საქართველოში, სხვა განვითარებული ქვეყნების მსგავსად, სწორედ სახელმწიფომ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა და  იკისროს სასოფლო-სამეურნეო კოოპერაციის პროცესის ძირითადი მაკოორდინირებელი, მაორგანიზებელი და ხელშემწყობი ფუნქცია - სახელმწიფომ უნდა გაითვლისწინოს ეს ძალა, როგორც ძლიერი და სანდო პარტნიორი სოფლად რთული ეკონომიკური,  ორგანიზაციული პრობლემების მოგვარებისას და ცალსახად  განსაზღვროს, რომ არსებულ სიტუაციაში, მცირემიწიანი მოსახლეობისთვის, მხოლოდ კოოპერაციული, ანუ სოციალური სოლიდარობისა და სამართლიანობის სისტემის ხელშეწყობით არის შესაძლებელი, პირველადი პროდუქციის წარმოების, გადამუშავებისა და რეალიზაციის ერთიანი საწარმოო ციკლის შექმნა და კოოპერატივის ფარგლებში დამატებული ღირებულების გენერირება, სოფლად მოსახლეობის მასობრივი დასაქმება, მოთხოვნადი პროდუქციის მასშტაბური წარმოება, სიღარიბის დაძლევის, მიგრაციის შეჩერების და ჯანსაღი საშუალო ფენის ჩამოყალიბების რთული პროცესის განხორციელება.

საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკურ  განვითარებაში სასოფლო-სამეურნეო კოოპერაციის პროცესს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ევროკავშირიც,  რაც გამოიხატა თუნდაც იმაში, რომ მან  მხოლოდ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების მხარდაჭერის მიზნით განახორციელა პროგრამა ENPARD-1, რომელმაც რეკომენდაციები სსიპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს“ ინსტიტუციური გაძლიერების შესახებ ასახა  სასოფლო-სამეურნეო კოოპერაციის განვითარების კონცეფციაში.

ამდენად, სრულიად გაუგებარია საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს პოზიცია: იმის მაგივრად, რომ ქვეყნის ფორსირებულ  სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებაში კოოპერაციის პროცესის მნიშვნელობის ადეკვატურად გაზრდილიყო მხარდაჭერა და ევროკავშირის რეკომენდაციების შესაბამისად, მომხდარიყო მისი ინსტიტუციური შესაძლებლობების გაძლიერება, მიღებულ იქნა სრულიად არაადეკვატური და არაკვალიფიციური გადაწყვეტილება - ქვეყანაში კოოპერაციული სისტემის ერთადერთი მაორგანიზებელი და მაკოორდინირებელი უწყების - სსიპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს“ გაუქმების და მისი ფუნქციების სხვა უწყების მიერ შეთავსების შესახებ.

აგრარულ სექტორში კოოპერაციის პროცესის სტიმულირებისგან თავის შეკავება,  ნეგატიურად აისახება მთავრობის მიერ გატარებული ღონისძიებების ეფექტიანობაზე და კიდევ უფრო დაამძიმებს არსებულ პრობლემებს. 

კოოპერაციის მხარდაჭერის პრიორიტეტულობას უკვე აღიარებენ ხელისუფლების პოლიტიკური ოპონენტებიც. არ არის რთული იმის შეფასება, თუ რამდენად „მომგებიანი“ იქნება წინასაარჩევნოდ აღნიშნული სააგენტოს გაუქმების გადაწყვეტილება პოლიტიკური თვალსაზრისით.

სადღეისოდ ქვეყანაში რეგისტრირებულია ათასზე მეტი   აგროკოოპერატივი. მიუხედავად კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს შეზღუდული შესაძლებლობებისა და მწირი საბიუჯეტო დაფინანსებისა, მისი ძალისხმევით განხორციელდა ან განხორციელების პროცესშია არაერთი შედეგიანი პროექტი მეცხოველეობის, მეფუტკრეობის, მევენახეობა-მეღვინეობის და თხილის წარმოების კუთხით. 

კოოპერაციის პროცესის განვითარებისთვის აუცილებელია, რაც შეიძლება მოკლე პერიოდში შეიქმნას კოოპერაციული ინფრასტრუქტურა, რომელიც მოიცავს საკრედიტო და მარკეტინგულ კოოპერატივებს, საგარანტიო ფონდებს, სხვადასხვა ტიპის კოოპერაციულ გაერთიანებებს, ასოციაციებს, კოოპერაციულ ბანკებს და სხვ. აღნიშნული ინფრასტრუქტურის შექმნა, უპირველეს ყოვლისა, მოითხოვს ნორმატიული-საკანონმდებლო საფუძვლების და შესაბამისი პროგრამების მომზადებას, რაც სხვა ქვეყნებში ხორციელდება სპეციალიზებული ინსტიტუტების,  ასოციაციების ან სააგენტოების მიერ.

დღეს საქართველოში გარდა სსიპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოსი“, არ არსებობს არც ერთი კვალიფიციური ინსტიტუტი, რომელიც აღჭურვილი იქნება კოოპერაციული შიგასაწარმოო ურთიერთობების და სისტემის განვითარების გამოცდილების სპეციფიკური ცოდნით, რაც სააგენტოს პერსონალმა შეიძინა მისი არსებობის 6 წლის განმავლობაში.

ამიტომ, ყოვლად გაუმართლებელია ა(ა)იპ „სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს“ მიერ კოოპერაციის პროცესის სამართლებრივი რეგულირების და მისი მართვის ფუნქციების შეთავსება, სადაც არც მმართველ პირებს და არც პერსონალს ამ სფეროში არანაირი ცოდნა და გამოცდილება არ გააჩნია, თუნდაც ამ უწყებაში არსებობდეს ქვედანაყოფი, კოოპერაციის პროცესის მართვის ნარჩენი ფუნქციებით!

სსიპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს“ გაუქმება ნიშნავს იმას, რომ ქვეყნის მთავრობას არა აქვს საკმარისად გაცნობიერებული ამ პროცესის ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური მნიშვნელობა და კვლავ არსებობს დიდი რისკი იმისა, რომ არასწორი კონცეპტუალური მიდგომების გამო, აგრარულ სექტორზე გაწეული სოლიდური ფინანსური დახმარების შედეგები იქნება დაბალქმედითუნარიანი, ან სულაც უკუშედეგის მომტანიც  კი, როგორც ეს ხდებოდა განვლილი ორი ათეული წლის განმავლობაში.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აუცილებელია:

1.მოხდეს სსიპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს“ სამართლებრივი სტატუსის შეცვლა და მის ბაზაზე ჩამოყალიბდეს არასამთავრობო, არასამეწარმეო იურიდიული პირი ა(ა)იპ „სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტო“, რომელსაც ექნება უფლება პარტნიორის სტატუსით შევიდეს მის მიერ დაფინანსებულ კოოპერატივებში და უშუალო მონაწილეობა მიიღოს მის მართვაში, საიდანაც გაუჩნდება საკუთარი შემოსავლები დივიდენდების სახით; ამ გზით ეტაპობრივად შემცირდება მისი სახელმწიფო დაფინანსება და 2-3 წელიწადში იგი სრულ ეკონომიკურ თვითმმართველობაზე გადავა;

2.ევროკავშირის რეკომენდაციების შესაბამისად, მოხდეს სააგენტოს შესაძლებლობების გაძლიერება, როგორც სტრუქტურული, ასევე საკადრო კუთხით.

საკითხი ეხება აგრარულ სექტორში მრავალმხრივი და კომპლექსური ხასიათის მქონე სისტემური ცვლილებების და ახალი საინვესტიციო პოლიტიკის გატარებას. ამ პროცესის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, გთხოვთ თქვენი მონაწილეობით განვიხილოთ მის წარმატებით განხორციელებასთან დაკავშირებული  აქტუალური   საკითხები.

პაატა კოღუაშვილი

საქართველოს სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა 

აკადემიის აკადემიკოსი